پناهگاه حیات وحش موته از نظر در برداشتن فون و فلور کمیاب استان و حتی ایران، منطقه با ارزشی است که در دو استان اصفهان و مرکزی واقع شده و با زحمات زیادی بيش از نيم قرن حفظ و حراست گردیده است. گیاه شناسان و جهانگردان، با این منطقه غنی از گونه های گیاهی و جانوری آشنایی کامل دارند و با ذکر نام آن در منابع مختلف، به ارزش علمی این منطقه اشاره نموده اند. در مقالات و فلورها از این منطقه به دفعات یاد کرده و از تنوع گونه ای گیاهی و حیات وحش آن زیاد صحبت کرده اند. مطالعات اخیر نیز ذخایر ژنتیکی گونه های گیاهی را کم نظیر نشان می دهد. این تنوع زیستی کم نظیر باید برای نسل های آینده حفظ گردد. درصورت سهل انگاری در حفظ و حراست منطقه در مقابلل افزایش جمعیت کشور، گونه های نادر و کمیاب آن می تواند در زمان کوتاهی ناپدید گردیده و پناهگاه اهمیت و ارزش علمی خود را از دست بدهد که این کاهش تنوع زیستی خود نوعی بیابانزائی محسوب می گردد. اهمیت و ارزش ملی و بین المللی این منطقه، به گونه های نادر و کمیاب آن بستگی دارد که در معرض تعرض و تخریب می باشد. از آن جایی که پوشش گیاهی ایران و توران در پناهگاه حیات وحش موته غالب می باشد که همین پوشش گیاهی در مساحت گسترده در کشور تخریب شده و گونه های خوشخوراک آنها از بین رفته است؛ لذا این منطقه پناهگاه واقعی برای برخی از این گونه های گیاهی محسوب می شود. تعدادی از گونه ها به علت چرای مفرط و سوء مدیریت، در اطراف همین پناهگاه و استان ازبین رفته که بصورت نادر در این منطقه یافت می شوند. در این پناهگاه تعدادی گونه طی مطالعات اخیر جمع آوری شده که تاکنون در استان مشاهده نشده و یا جمع آوری نگردیده است. این گونه ها، گزارش جدید برای استان اصفهان منظور می شوند که بر روی نقشه های پراکندگی استانی گونه ها، علامت گزارش از منابع را برای پراکندگی ندارند.
اطلس گياهي ”پناهگاه حیات وحش موته" در منطقه ی موته با همکاری تعدادی از اعضای هیأت علمی و کارشناسان دانشگاه صنعتی اصفهان و با پشتیبانی مالی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان انجام شد. این مطالعه با اجرای کار صحرایی بسیار گسترده اجرا گردیده است. تدوین فلور و اطلس هم برای مناطق مختلف از ایدههای مناسب بخصوص برای ترویج علم گیاه شناسی و آشنا کردن عامه مردم محسوب میگردد. چاپ چنین منابعی که اطلس خوانده می شود، هزینه بر بوده و توسط دولت ها پشتیبانی می شوند، و هدف اصلی، ترویج علم گیاهشناسی، آشنا کردن مردم برای شناسائی، حفاظت و بهره برداری اصولی از گونه های گیاهی است. در استان اصفهان مناطق حفاظت شده دارای اهمیت و ارزش ملی، منطقه ای و بین المللی است، ولی آشنائی مردم با این مناطق فقط در معرفی حیاتوحش آنها بوده و گیاهان این مناطق معرفی نشده است. متأسفانه در کل کشور گونه های گیاهی حفاظت نمیشود. به این ترتیب ضمن کاهش تراکم و تاج پوشش گیاهی ترکیب گونه ای هم بهم خورده و پوشش گیاهی صدمه می بیند. پوشش گیاهی برای حفظ آب، خاک، میکروارگانیسم ها، ماکروارگانیسم ها و انسان اهمیت دارد. کاهش پوشش گیاهی باعث خشک شدن خاک شده و به دنبال آن استقرار نهال های بذری کاهش پیدا می کند. با کم شدن استقرار نهال های بذری هم ضعیف شدن پوشش گیاهی را در پی دارد. این تسلسل موجبات گرم شدن زمین و در نهایت تغییر اقلیم را رقم می زند. که اثرات زیست محیطی آن بخصوص در کاهش بارندگی، کاهش تولیدات گیاهی، افزایش گرد و غبار و فرسایش خاک از موارد واضح و آشکار این پوشش گیاهی تضعیف و تخریب شده می باشد. چرای مفرط، بهره برداری های بی رویه، جمع آوری گیاهان داروئی و غیره موجب شده که گونه های مورد توجه دام و انسان، در طی زمانهای نه چندان طولانی کاهش چشم گیر پیدا کرده است. به دلیل افزایش جمعیت انسانی کشور و بدنبال آن، اعمال فشار این جمعیت مازاد بر توان اکولوژیک مشکل اصلی این مناطق محسوب می گردد.به این ترتیب برخی از گونه ها بسادگی از بین رفته اند، به طوری که اثری از این گونه ها دیگر باقی نمانده است.
مناطق حفاظت شده و پارک های ملی و غیره در ایران فقط برای حیات وحش مورد توجه قرار میگیرد و حفاظت گیاهان این مناطق چندان مورد توجه واقع نشده است. اولین قدم برای حفظ پوشش گیاهی و گونه های گیاهی، در مناطق تحت پوشش سازمان حفاظت محیط زیست، میتواند خروج دام باشد تا با بهره برداری اصولی امکان تکثیر و بازگشت گونه های کم شونده فراهم گردد. اقدام "اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان" در جمع آوری و مطالعه گونه های گیاهی و تدوین اطلس قدمی مؤثر در شناسائی گونهها و معرفی آنها به عامه مردم است.
در خاتمه به مصداق "من لم يشکر المخلوق لم يشکر الخالق" بسی شایسته است از افرادي که در بخشهاي مختلف با تلاش شبانه روزي با اينجانب همکاري نمودند تشکر و قدرداني نماید. در منطقه افراد متعددي همکاري نمودند که در بخش اجرا از آقاي مرتضی جمشیدیان فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان اصفهان و سرپرست محترم "پناهگاه حیات وحش موته"، به نمايندگي جميع همکاران در منطقه؛ و خانم ها راحله دانشمند پارسا والهه لطفي ، آقايان دکتر ولي الله مظفريان، مهندس مصطفي قلي نوروزي، دکتر علي اصغر نقي پور برج، دکتر حمید متین خواه، مهندس سيد رضا صفوي دکتر جواد پوررضايي و مهندس محمد تقي فيضي، براي همکاري در جمع آوري، شناسايي و بازخواني متن تشکر و قدرداني مي نمايم .
سید جمال الدین خواجه الدین
بهار 1397