پناهگاه حيات وحش موته با وسعت 205306 هکتار درشمال غرب استان اصفهان واقع گرديده که قسمت هايي از آن در محدوده ي استان مرکزي واقع مي شود. اين منطقه بين طول هاي جغرافيايي′ 2٩˚50 تا ′٧ ˚51 شرقي و عرض شمالي ′23˚33 تا ′55˚33 واقع شده است سه شهرستان دليجان، ميمه و گلپايگان در سه طرف اين منطقه واقع شده اند. از جمله روستاهاي مهم واقع در اين پناه گاه مي توان به روستاهاي موته رباط ترک، هستي جان، ورزنه، لايبيد، حسن رباط پايين و بالا، گلچشمه، زرکان، لوشاب و يکه چاه اشاره کرد. در داخل اين پناهگاه دو منطقه امن به مساحت 19821 هکتار به نام سي کلفتي و دومي به نام شوررباط ترک به مساحت 15838 هکتار قرار دارند که مجموع مساحت اين دو منطقه به 35659 هکتار بالغ مي گردد. اطلس حاضر فلور مناطق امن و بقيه قسمت هاي پناهگاه را هم شامل مي گردد. در شکل 1 نقشه منطقه پناهگاه حيات وحش موته و موقعيت آن در استان و کشور نشان داده مي شود.تاريخچه حفاظتي منطقه از سال 1343 با مساحت 343940 هکتار با پيشنهاد کانون شکارباني ايران آغاز مي شود و در سال 1346 به تصويب سازمان شکارباني و نظارت بر صيد مي رسد. بعد از انقلاب اسلامي مساحت آنرا تقليل داده و بالاخره در سال 1369 به مساحت 205306 هکتار و به نام "پناهگاه حيات وحش موته" تصويب گرديده است.
شکل ۱. نقشه منطقه پناهگاه حیات وحش موته
آب حاصل از بارندگي و ذوب برفها باعث تغذيه آبهاي زيرزميني شده و به صورت چشمه هاي جاري در طول سال در سطح ظاهر مي گردند. به دليل کم عمق بودن منبع ذخيره آب در سالهاي کم باران افت شديدي در ميزان آبدهي چشمه ها ايجاد مي گردد. در قسمتهاي محدودي به دليل وجود لايه غير قابل نفوذ، آب در لايه هاي سطحي خاک باقي مانده و چمنزار هاي طبيعي را ايجاد نموده است.در سطح پناه گاه حيات وحش موته بيش از 100 زيادي چشمه دائمي وجود دارد که در بين اين چشمه ها، چشمه هاي آب معدني نيز ديده مي شود. حدود 10 رشته قنات نيز در منطقه وجود دارد که در حال حاضر تعدادي از آنها فعال بوده و از آب قابل توجهي برخوردار هستند. از جمله رودخانه هاي دائمي منطقه نيز مي توان به رودخانه شورآب باريک، رودخانه ريزآب کال سفيد رباط ترک، رودخانه شورآب گرگاب و رودخانه شور گلپايگان اشاره نمود که عمدتا با آبدهي کم و داراي آب شور است و از داخل ني زارها و مناطق پوشيده از درختان گز عبور مي کند.علاوه بر منابع ذکر شده تعدادي آبشخور مصنوعي نيز در منطقه مورد مطالعه وجود دارند که مي توان به تلمبه بادي شور رباط ترک، تلمبه بادي سه کلوپ و چاه دهنه عبداله و چاه کردا اشاره نمود. همچنين تعدادي برف چاله يا برف انبار نيز در منطقه مورد مطالعه وجود دارد که مي توان به: چاله بيد، چاله نسارپلنگي، چاله نساردوساربان، چاله نسارکوه زربيده، چاله نسار لاچنار، چاله نسار کلفتي، چاله نسار شکوه، چاله قرقچي و چاله نسار ناقه اشاره کرد. ديگر منابع آب موجود در منطقه شامل چاههاي عميق و نيمه عميق متعددي مي شود که در اراضي کشاورزي احداث شده اند.
منطقه داراي دشت وسيع و نيز کوه هاي مرتفع مي باشد که موجب تشکيل شيب هاي مختلف گرديده است. مساحت و درصد شیب های منطقه در جدول 1 ارائه شده است (سلطاني 1383). در اين منطقه حداقل ارتفاع 1493 متر، ارتفاع متوسط 2029 متر و حداکثر ارتفاع 2900 متر از سطح درياهاي آزاد مي باشد.جهتهاي جغرافيائي منطقه، در هر جهت شمال، جنوب، شرقي و غربي حدود 5/4% مساحت منطقه را شامل مي گردد يعني کمتر از 20% منطقه جهت جغرافيائي دارد و بيشترين مساحت منطقه يعني 80% مساحت در طبقه بدون جهت قرار مي گيرد (سلطاني 1383). لذا منطقه داراي دشت هاي وسيع است.بررسي جهت هاي جغرافيايي منطقه نشان مي دهد که حدود 81% منطقه با مساحت 165660 هکتار در گروه بدون جهت قرار دارد و جهت جغرافيايي شمالي 6% با مساحت 12266 هکتار و جهت هاي شرقي، جنوبي و غربي هر کدام بيش از حدود 4% مي باشند.آبراهههاي منطقه با روش استرالر رتبه بندي گرديده که نتايج در جدول 2 ارايه شده است. منطقه پناهگاه حيات وحش موته داراي يک حوزه آبخيز کامل نمي باشد لذا آبراهه اصلي ندارد. اما دو رتبه 6 و 5 آن، آبراهه اصلي منظور مي گردد که تعداد و طول آنها در جدول 2 ذکر شده اند. آبراهه رتبه 1 بيشترين تعداد و طول را در منطقه دارد.
جدول 1. مساحت و درصد شيبهاي منطقه موته
کلاس |
درصد شيب |
مساحت هکتار |
درصد مساحت |
1 |
2-0 |
50087 |
4/24 |
2 |
5-2 |
69743 |
9/33 |
3 |
8-5 |
23119 |
3/11 |
4 |
12-8 |
14409 |
1/7 |
5 |
15-12 |
2420 |
1/1 |
6 |
30-15 |
32474 |
8/15 |
7 |
60-30 |
11992 |
8/5 |
8 |
60< |
891 |
6/0 |
جدول 2. رتبه، تعداد و طول آبراهه ها با روش استرالر
رتبه |
تعداد آبراهه ها |
مجموع طول (کيلومتر) |
1 |
1460 |
2300 |
2 |
365 |
712 |
3 |
83 |
375 |
4 |
21 |
186 |
5 |
5 |
33 |
6 |
2 |
29 |
جمع |
̶ |
3635 |
درپناهگاه حيات وحش موته تغييرات ارتفاع از سطح دريا خيلي شدت ندارد و توزيع طبقات ارتفاعي منطقه مشروح در جدول 3 ارايه شده است. در اين منطقه ارتفاع از سطح دريا از 1800 تا 2200 متر بيشترين مساحت را دارد. حداقل ارتفاع منطقه 1493 متر، و بلندترين نقطه 2900 متر و ارتفاع متوسط منطقه 2029 متر از سطح دريا مي باشد (سلطاني 1383).
جدول 3. مساحت طبقات ارتفاعي پناهگاه حيات وحش موته
کلاس طبقه |
طبقه ارتفاعي (متر) |
مساحت (هکتار) |
درصد مساحت |
1 |
کمتر از 1000 |
̶ |
̶ |
2 |
1000 تا 1400 |
̶ |
̶ |
3 |
1400 تا 1800 |
19012 |
3/9 |
4 |
1800 تا 2200 |
149147 |
6/72 |
5 |
2200 تا 2600 |
34639 |
9/16 |
6 |
2600 تا 3000 |
2508 |
2/1 |
7 |
بيش از 3000 |
̶ |
̶ |
کميت هاي هواشناسي شرايط را براي زيست انسان و حيات وحش و همچنين گياهان فراهم مي کند يا شرايط زيست را سخت و غير قابل تحمل حيات وحش و گياه مي نمايد. در داخل منطقه پناهگاه حيات وحش موته ايستگاه هواشناسي وجود ندارد وبراي مطالعه از ايستگاه هاي اطراف استفاده نموده اند (سلطاني 1383). براي برآورد وضعيت هوا و اقليم منطقه از داده هاي ايستگاه هاي سينوپتيک کاشان و کليماتولوژي ميمه، گلپايگان، عباس آباد و محلات استفاده نموده اند. در جدول 4 درجه حرارت شاخص هاي حرارتي ساليانه ايستگاه هاي مذکور ارايه شده است.
جدول 4. شاخص هاي حرارتي ساليانه ايستگاه هاي اطراف پناهگاه حيات وحش موته
نام ايستگاه |
حداکثر مطلق ساليانه |
حداقل مطلق ساليانه |
متوسط حداکثر ساليانه |
متوسط حداقل ساليانه |
متوسط ساليانه |
کاشان |
48 |
12- |
26 |
7/11 |
9/18 |
ميمه |
5/39 |
5/28- |
6/19 |
5/3 |
5/11 |
گلپايگان |
40 |
29- |
1/20 |
4/5 |
8/11 |
عباس آباد |
46 |
20- |
23 |
6/8 |
9/15 |
محلات |
46 |
20- |
9/15 |
6/8 |
4-13 |
شاخص هاي حرارتي ساليانه نقاط ارتفاعي حداکثر، حداقل و متوسط منطقه پناهگاه حيات وحش موته در جدول شماره 5 ارايه شده است.
جدول 5. شاخص هاي حرارتي ساليانه نقاط ارتفاعي متوسط، حداکثر و حداقل منطقه
پارامتر حرارتي ساليانه |
ارتفاع حداکثر |
ارتفاع حداقل |
ارتفاع متوسط |
حداکثر مطلق |
1/43 |
18/47 |
63/45 |
حداقل مطلق |
24/43- |
45/20- |
12/29- |
متوسط حداکثر |
54/10 |
66/21 |
42/17 |
متوسط حداقل |
02/2- |
25/8 |
34/4 |
متوسط ساليانه |
98/3 |
95/14 |
78/10 |
اکثر بارندگي منطقه در زمستان نازل مي گردد که مقدار آن 05/45% کل بارندگي ساليانه است و بقيه بارندگي که بالغ بر 5/54% مي گردد، در سه فصل ديگر ريزش مي کند. البته مقدار بارندگي در طول تابستان کم و مقدار آن در مقايسه با تبخر از سطح خاک بسيار اندک مي باشد. متوسط بارندگي ايستگاه هاي اطراف حوزه عبارتند از: کاشان 6/136، ميمه 8/181، گلپايگان 3/263، عباس آباد 5/168، محلات 9/292 ميلي متر در سال. تغييرات بارندگي فصلي منطقه بر اساس ميزان بارندگي هاي ايستگاه هاي اطراف منطقه برآورد شده که مقادير آنها براي نقطه ارتفاع حداکثر، حداقل و ميانگين در هر فصل، در جدول 6 ارايه شده است.
جدول 6. بارندگي فصول مختلف در نقاط ارتفاعي حداکثر حداقل و ميانگين منطقه
فصل |
ارتفاع حداکثر |
ارتفاع حداقل |
ارتفاع ميانگين |
بهار |
46/34 |
1/30 |
76/31 |
تابستان |
68/10 |
65/3 |
32/6 |
پائيز |
79/21 |
24/20 |
83/20 |
زمستان |
78/32 |
86/45 |
88/40 |
مقدار بارندگي در سال هاي مختلف تغيير مي کند که سال هاي خشک و تر در دوره سال هاي 1971 تا 1999 تعيين گرديده که براي ايستگاه هاي مختلف در جدول 7 ارايه شده است. مقدار بارندگي در کل پناهگاه حيات وحش موته از 200 تا 336 ميليمتر در سال متغيير است. اما بارندگي غالب مناطق از 225 تا 275 ميليمتر مي باشد که بالغ بر 90% سطح منطقه را شامل مي گردد. بارش حداکثر در ارتفاعات پناهگاه رخ مي دهد که سطح محدود دارند.
جدول 7. مقدار بارندگي در ايستگاه هاي اطراف پناهگاه حيات وحش موته
بارندگي |
کاشان |
ميمه |
گلپايگان |
عباس آباد |
حداقل |
45 |
75 |
62 |
74 |
متوسط |
6/136 |
8/181 |
3/263 |
5/168 |
حداکثر |
4/259 |
347 |
527 |
5/259 |
رطوبت نسبي ايستگاه هاي اطراف پناهگاه حيات وحش موته پائين است. مقدار آن در ايستگاه گلپايگان ماهيانه 2/26% در مرداد ماه کمترين و در محلات با مقدار ماهيانه 67% در ديماه بيشترين مقادير رطوبت نسبي را دارند. درصد رطوبت نسبي ساليانه ايستگاه هاي اطراف پناهگاه حيات وحش موته بين 5/44 تا 49 در صد متغير است.
ميزان تبخير و تعرق پتانسيل منطقه به روش بلاني کريدل در ايستگاه کاشان 1603 ميليمتر، ميمه 1164 ميليمتر، گلپايگان 1237 ميليمتر، عباس آباد 1463 ميليمتر و محلات 1205 ميليمتر در سال برآورد شده است. مقدار تبخير واقعي ساليانه در موته 2642، عباس آباد 1819، مورچه خورت 2269 و ميمه 2727 ميليمر در سال گزارس شده است. تبخير متوسط ساليانه در سطح منطقه پناهگاه حيات وحش موته از 2400 ميليمتر تا 2800 ميليمتر متغيير است که در سطح حدود 65% منطقه مقدار تبخير از 2600 تا 2800 ميليمتر در سال تغيير مي کند که شرايط رويشي گياهان حادتر مي گردد.
اقليم تاثير همزمان عوامل هواشناسي هر منطقه را تعريف نموده اندکه تقريبا ميانگين وضعيت جو هر نقطه اي از جهان است. وقتي از اقليم صحبت مي شود، تجميع و برآيند فاکتورهاي فيزيکي، شيميايي و بيولوژيکي جو يک منطقه، بررسي مي گردد. اقليم تاثير فراوان بر زيست جانوري و گياهي هر محل دارد. با بررسي اقليم تا حدودي به پتانسيل پوشش گياهي و جانوري هر منطقه مي توان پي برد. چون ايستگاه هواشناسي در داخل حوزه وجود ندارد، لذا مجبور به بررسي وضعيت اقليم اطراف منطقه است تا اقليم پناهگاه حيات وحش موته را به توان برآورد يا تا تخمين زد. لذا با بررسي اقليم شهرهاي کاشان، ميمه، گلپايگان، محلات و عباس آباد که ايستگاه هواشناسي دارند، اقليم مناطق بلندترين نقطه منطقه، نقاط ارتفاعي حداقل و نقاط ارتفاعي متوسط منطقه برآورد گردد. اقليم منطقه با سه روش مختلف معروف دومارتن، گوسن و آمبرژه بررسي گرديده است که نتيجه در جدول 8 خلاصه گرديه است. هر سه روش نام برده شده بر خشک بودن منطقه و شرايط سخت رويش گياهي و جانوري تاکيد دارند.
جدول 8. خلاصه اقليم ايستگاه هاي مختلف با سه روش طبقه بندي اقليم
شهرها و نقاط ارتفاعي منطقه |
آمبرژه |
دومارتن |
گوسن |
کاشان |
خشک سرد |
خشک |
نيمه بياباني شديد |
ميمه |
خشک سرد |
خشک |
نيمه بياباني خفيف |
گلپايگان |
خشک سرد |
نيمه خشک |
مديترانه اي گرم و خشک |
محلات |
خشک سرد |
نيمه خشک |
مديترانه اي گرم و خشک |
عباس آباد |
خشک سرد |
خشک |
نيمه بياباني خفيف |
نقاط ارتفاعي ماکزيمم |
نيمه خشک سرد |
نيمه مرطوب |
مديترانه اي گرم |
نقاط ارتفاعي متوسط |
نيمه خشک سرد |
نيمه خشک |
مديترانه اي گرم و خشک |
نقاط ارتفاعي مينيمم |
خشک سرد |
خشک |
نيمه بياباني خفيف |
در شکل 2 منحني هاي آمبروترميک منطقه بر اساس داده هاي سلطاني (1383) رسم گرديده که براي ايستگاه هاي کاشان، ميمه، گلپايگان، عباس آباد محلات و براي نقاط ارتفاعي ماکزيمم، مينيمم و متوسط محاسبه شده است.
شکل 2. نمودارهاي آمبروترميک ايستگاه هاي: کاشان، ميمه، گلپايگان، عباس آباد، محلات در اطراف پناهگاه و ارتفاع هاي ماکزيمم، مينيمم و متوسط پناهگاه حيات وحش موته.
بر اساس آمارموجود از ايستگاه هاي اطراف منطقه پناهگاه حيات وحش موته، تعداد روزهاي يخبندان منطقه در سال هاي مختلف به شرح جدول 9 مي باشد که در سال هاي با حداقل تعداد روزهاي يخبندان، حداکثر و ميانگين روزهاي يخبندان محاسبه شده است (سلطاني 1383).
جدول 9. تعداد روزهاي يخبندان سالانه در ايستگاه هاي اطراف پناهگاه حيات وحش موته.
پارامتر |
کاشان |
ميمه |
گلپايگان |
عباس آباد |
محلات |
ميانگين تعداد روزهاي يخبندان |
45 |
136 |
119 |
72 |
75 |
ماکزيمم تعداد روزهاي يخبندان |
75 |
152 |
152 |
140 |
94 |
مينيمم تعداد روزهاي يخبندان |
13 |
115 |
71 |
24 |
42 |
مطالعات زمين شناسي منطقه پناهگاه حيات وحش موته (سلطاني 1383ب) در زون سنندج سيرجان در مجاورت زون زاگرس واقع شده است. آنچه که در معرض ديد منطقه قرار دارد، از قديمي ترين سنگهايي دگرگوني پرکامبرين محسوب مي گردند. اين مجموعه از ارتو يا پاراگنايس، مرمرها، مرمرهاي دولوميتي، کوارتزيت، فيليت، آمفيبوليت و گرين شيست تشکيل شده اند. ارتفاعات منطقه داراي روند کلي ارتفاعات زاگرس است که خصوصيات حاشيه غربي زون ايران مرکزي و زون سنندج سيرجان دارند. چينه شناسي و سنگ شناسي منطقه نشان مي دهد که از سري هاي دگرگوني، سازند کهر، سازند سلطانيه، سازند زاگون، سازند ميلا، رسوبات پرمين، سازند شمشک، سازند قم، رسوبات کواترنر، سنگ هاي آذرين و رسوبات کرتاسه تشکيل شده اند. سنگ هاي آذرين که تشکيل سنگهاي گرانيتي در شمال روستاي موته سنگ هاي متامورفيک تشکيل داده اند. در تفريق شيل هاي آذرين در بين شيل هاي دگرگون، پيريت هاي حاوي طلا در شيست هاي کوارتزيتي و گنايس ها تشکيل شده اند که در همان منطقه شمال روستاي موته قرار دارند. در حوالي حسن رباط، گرانيت هاي درشت دانه تشکيل شده که بيوتيت دار بوده و همراه رگه هاي آپليتي رخنمون دارند. وقتي بيوتيت هاي کلريتيزه دار مي گردد، رنگ سبز پيدا مي کنند و از زمان پرکامبرين تشکيل شده اند. در نزديکي روستاي لاي بيد سنگ هاي آذرين فراوان است.جوانترين رسوب هاي منطقه مربوط به سازندهاي دوران چهارم يا کواترنري مي باشند که دوره هاي باراني و خشکي سبب تشکيل رسوبات آبرفتي مختلف در منطقه شده است. در اين دوره فرسايش هاي شديد و ته نشست هاي گسترده در پايين دست ها صورت گرفته که مخروط افکنه هاي مسيل ها و رسوبات رودخانه اي جوانتر از ديگر واحدهاي سازندهاي دوران چهارم مي باشنددر منطقه چند گسل وجود دارد که در دو روند گروه بندي مي شوند: 1- گسل هايي که جهت شمال شرق به جنوب غرب دارند و 2- گسل هاي با جهت شمال غرب به جنوب شرق تشکيل شده اند. در دسته اول، گسل هاي جنوب تا جنوب غرب روستاي هستيجان و شمال روستاي موته طبقه بندي مي شوند. گسل هستيجان حدود 5 کيلومتر، و گسل موته حدود 15 کيلومتر طول دارند. در گروه دوم گسل هاي فرعي گسل هستيجان تشکيل شده و همچنين گسل هاي موازي در جنوب شرق موته وجود دارند.با تشکيل کاني هاي مختلف در منطقه، توجه خاص براي بهره برداري انجام گرفته که به دنبال آن، معادن بزرگ و کوچک متعدد ايجاد شده که برخي با آتشبار و با استفاده از مواد منفجره بهره برداري مي گردد. برخي از معادن روباز انفجاري و تعداد بيشتر به صورت روباز غير انفجاري بهره برداري مي شوند. در منطقه دو دسته معدن وجود دارد که داراي کانسارهاي فلزي و در گروه دوم کانسارهاي غير فلزي هستند. معادن فلزي شامل فلزات طلا و مس مي باشند که معدن طلاي موته بزرگترين معدن طلاي ايران محسوب مي شود. اين معدن در سنگ هاي پرکامبرين تشکيل شده است که مقدار طلاي آنها در حد پي.پي ام. مي باشد و به صورت معدن روباز پلکاني و انفجاري برداشت مي گردد. معادن غير فلزي منطقه اکثرا شامل سنگ تزييني ناشي از فعاليت متامورفيسم است. همچنين معدن دولوميت حسن رباط، معادن سنگ چيني و معدن تراورتن و مرمريت تخت سرخ، از معروفترين معادنمنطقه، استان و گاهي کشور محسوب مي گردند. تعداد معدن بزرگ فعال منطقه به 9 معدن بالغ مي گرددکه عمدتا به صورت دولتي بهره برداري مي گردند. چند مورد به شکل تعاوني و يا مورد به صورت خصوصي مديريت مي گردند. تعداد معادن غير فعال پناهگاه حيات وحش موته به چهار مورد بالغ مي گردند.
خاکشناسي پناهگاه حيات وحش موته در مطالعات جلاليان (1383) بررسي تفصيلي شده که در اينجا به چند نکته مرتبط با فلور منطقه اشاره مي گردد.تيپ هاي اصلي اراضي يا واحدهاي فيزيوگرافي منطقه در 8 تيپ اصلي و 1 تيپ متفرقه همراه با مناطق مسکوني تقسيم بندي مي شوند که خلاصه آنها در جدول 10 ارايه شده است.در گزارش مذکور اجزاء واحد اراضي جدول 10 به تعداد 22 مورد و 61 اجزاء اراضي گزارش شده است. شرح خصوصيات خاک هاي هر کدام به تفصيل توصيف شده که به علت حجم زياد مطالب، مجال اشاره کردن به آنها در اينجا نمي باشد. رده هاي خاک موجود در منطقه را در دو رده Entisols و Aridisols و زير رده هاي: Calcids, Orthents و Gypsids مي باشد. بافت خاک هاي منطقه اکثرا لومي شني، لوم رسي شني، لوم سيلتي، لوم رسي، لوم رسي سيلتي، لوم و رسي هستند که بافت هاي لوم شني و لوم رسي شني غالب مي باشند. عمق خاک هاي منطقه پناهگاه زياد است و نشان دهنده تکامل يافتگي آنها است که در فلات ها، دشت هاي دامنه اي و اراضي پست قرار دارند. خاک هايکم عمق و بسيار کم عمق در تپه ماهورها، کوه ها و واريزه هاي بادبزني شکل ديده مي شوند. محدوديت هاي مهم خاک هاي منطقه را وجود لايه هاي آهکي و گچي در دشت ها؛ بافت سنگين، شوري و کمبود يا نبود زهکش مناسب در اراضي پست؛ وجود سنگ و سنگريزه در سطح و عمق خاک در واريزه ها و کوهپايه ها؛ شيب زياد، عمق کم خاک و ناپايداري خاک در تپه ماهورها و کوه ها را ذکر کرد.
جدول 10. مساحت و درصد تيپ هاي اراضي منطقه حيات وحش موته
شماره تيپ |
تيپ اراضي |
Land type |
مساحت هکتار |
درصد مساحت |
1 |
کوه ها |
Mountains |
31109 |
2/15 |
2 |
تپه ها |
Hills |
36138 |
6/17 |
3 |
فلات ها و تراس هاي بالايي |
Plateaus & upper terraces |
74380 |
2/36 |
4 |
دشت هاي آبرفتي دامنه اي |
Piedmont plains |
1312 |
6/0 |
5 |
اراضي پست |
Low lands |
1124 |
5/0 |
6 |
دشت هاي سيلابي |
Flood plain |
6477 |
2/3 |
7 |
واريزه هاي بادبزني شکل سنگريزه دار |
Gravelly colluvial Fans |
11411 |
6/5 |
8 |
آبرفت هاي بادبزني شکل سنگريزه دار |
Gravelly Alluvial Fans |
42402 |
7/20 |
X |
اراضي متفرقه |
Miscellaneous Land Type |
611 |
3/0 |
U |
مناطق مسکوني |
Urban |
342 |
2/0 |
جمع |
205306 |
100 |
بررسي قابليت اراضي منطقه نشان مي دهد که در منطقه اراضي داراي قابليت براي حيات وحش، مرتع، زراعت آبي، جنگل، گردشگري و ورزش هاي کوهستاني دارد. مرتع در وضعيت موجود کاربري غالب منطقه بوده و در مطالعات خاکشناسي هم سطح اجزاء واحد هاي اراضي مناسب براي مرتع حدود 133540 هکتار برآورد شده که با کم کردن 24233 هکتار رخنمون هاي سنگي منطقه، مساحت اراضي مناسب براي مرتع حدود 109307 هکتار بالغ مي گردد. همين گزارش، مساحت اجزاء واحد اراضي مناسب براي زراعت آبي را 110358 هکتار برآورد نموده اند که نياز به آب جهت آبياري دارد و منابع آبي منطقه محدود است و عملا توصعه اراضي زراعي مقدور نبوده و افزايش برداشت آب هاي زيرزميني هم نه امکان پذير است و نه به نفع منطقه پناهگاه حيات وحش مي باشد. وضعيت موجود منطقه داراي 3230 هکتار مزرعه آبي و باغات مي باشد، امکان افزايش سطح اين مزارع و باغات با محدوديت شديد آب مواجه است و عملا امکان پذير نمي باشد. پس اين اراضي برآورد شده به عنوان "متناسب زراعت آبي" قابليت توسعه مراتع را دارند. و به اين ترتيب سطح مراتع منطقه در وضعيت فعلي باقي مانده و به حيات وحش لطمه وارد نمي شود. با توجه به محدوديت ميزان بارندگي در منطقه که کمتر از 300 ميليمتر در سال است، اراضي متناسب با زراعت ديم در منطقه وجود ندارد و هر گونه شخم براي چنين اهدافي، فقط تخريب پوشش گياهي را به دنبال خواهد داشت. اراضي متناسب براي جنگلکاري در منطقه بسيار محدود است و در سطوح محدود و با استفاده از تکنيک هاي نوين قابل اجرا است. اراضي با تيپ هاي کوه ها و تپه ها با شيب هاي تند و فاقد خاک و پوشش گياهي، براي حفاظت حوزه آبخيز اهميت دارد که با روش هاي مهندسي، براي کنترل روان آب ها و تنظيم رژيم سيلاب ها مناسب هستند. در اين اراضي براي ورزش ها و گردشگري خاص مي توان اقدام نمود. جدا کردن منطقه براي برخي اهداف خاص از قبيل توسعه شهري، روستايي و صنعتي، نياز به مطالعات دقيق تر در مقياس هاي بزرگ دارد که با در نظر گرفتن اولويت براي حيات وحش به احتمال زياد جايگاهي براي مطالعه و صرف هزينه ندارد. در اين موارد ، پيشنهاد مي گردد در خارج از محدوده اين پناهگاه اقدام به مطالعه و جايابي گردد. انواع کاربري هاي موجود در منطقه طبق مطالعات جلاليان (1383) و خواجه الدين و ايرواني (1383) در جدول 11 خلاصه شده است.
جدول 11. انواع کاربري هاي پناهگاه حيات وحش موته و مساحت آنها
رديف |
نوع کاربري |
مساحت (هکتار) |
درصد مساحت |
1 |
کشاورزي |
3230 |
1/57 |
2 |
معدن |
2032 |
1/00 |
3 |
مرتع |
186936 |
91/06 |
4 |
رخنمون سنگي |
8085 |
3/93 |
5 |
مناطق شهري و روستايي |
619 |
0/3 |
6 |
اراضي بدون پوشش گياهي |
4404 |
2/14 |
جمع |
205306 |
100 |
مطالعات فرسايش و رسوب منطقه نشان مي دهد که اين منبع غذايي گياهان و تنها بستر توليد و رشد پوشش گياهي منطقه، تحت تاثير پنج عامل: آب و هوا، پوشش گياهي و موجودات زنده، مواد مادري، توپوگرافي و زمان تشکيل مي گردد. در اثر شرايط سخت خشک منطقه، در هر سال فقط 0/01 ميليمتر خاک تشکيل مي گردد که هر 1000 سال طول مي کشد تا 1 سانتي متر خاک تشکيل گردد. در اراضي زراعي و باغات، سرعت تشکيل خاک بيشتر بوده و تشکيل 1 سانتي متر خاک حدود 100 سال زمان نياز دارد. اين مقدار خاک حدود 1/5 تن در هکتار مي گردد. طبق برآورد فائو و کارشناسان خاکشناس، در سال 1373 مقدار فرسايش خاک 25 تن در هکتار است که رقم بسيار بالا و در حد غير قابل قبول مي باشد. با فرسايش خاک، اين بستر گياهان از محلي اصلي خود حرکت کرده و در کف دره ها و يا پشت مخازن سدها انباشته مي شود. به اين ترتيب رويشگاه گياهان، بذرها و زيستگاه حيات وحش هر ساله ضعيف و ضعيف تر مي گردد. در پناهگاه حيات وحش موته انواع فرسايش هاي: سطحي شديد، سطحي شديد و شياري متوسط، سطحي شديد و شياري ضعيف، سطحي متوسط، سطحي متوسط و گالي متوسط، سطحي متوسط و گالي ضعيف، سطحي متوسط شياري متوسط، سطحي متوسط و شياري ضعيف و مناطق مسکوني گزارش شده است.
مطالعات آب منطقه نشان مي دهد که رودخانه دائمي در پناهگاه حيات وحش موته وجود ندارد (روحاني شهرکي 1383). تنها رودخانه منطقه که "شور رباط ترک" نام دارد، در بخشي از سال آبدار بوده و بستر آن در مواقعي از سال تقريبا خشک مي گردد و يا آب قابل توجه در بستر جاري نيست. تعداد 37 رشته قنات در محدوده پناهگاه وجود دارد که در سال مطالعه 8 رشته آن خشک بوده و دبي هفت رشته هم کمتر از يک ليتر بر ثانيه گزارش شده است. تعداد چشمه 85 رشته که در سال بررسي 25 رشته دبي کمتر از يک ليتر و 51 رشته کاملا خشک بوده است. تعداد چاه در منطقه 127 دهانه بود که در زمان بررسي، از اين تعداد 58 دهانه خشک بودند و 38 دهانه هم دبي کمتر از يک ليتر بر ثانيه داشت. به اساس اين مطالعات، مقدار آب قابل دسترس در منطقه بسيار محدود است و امکان هر نوع نوسعه بدون برنامه ريزي شده و يا وابسته به آب را کاملا محدود مي کند. در صورت برنامه ريزي اشتباه، پوشش گياهي و حيات وحش منطقه تهديد خواهد شد.
حيات وحش منطقه در چهار بخش بررسي شده که به ذکر نکاتي از آنها جهت تجسم وضعيت منطقه اشاره مي شود.
الف-پرندگان
مطالعات جامع پرندگان منطقه اجرا شده (کابلي 1383) و اين منطقه يکي از 105 ناحيه با ارزش و مهم ايران گزارش شده است. پناهگاه موته به علت داشتن زيستگاه پرندگان کمياب و در معرض خطر، در سطح منطقه اي، ملي و بين المللي ارزش و اهميت زيادي دارد. با پيمايش منطقه در زيستگاه هاي دشتي، کوهستاني و کوهپايه اي، تعداد 88 گونه پرنده متعلق به 58 جنس و 35 خانواده مشاهده و ثبت گرديد. اطلاعات پرندگان در جدول 12 به طور خلاصه براي وضعيت حفاظتي، زيستگاه و ... ارايه گرديده است.
اطلاعات ذکر شده در جدول 12 گوياي همبستگي شديد بخش پرندگان به پوشش گياهي طبيعي و کشاورزي است که زيستگاه آنها را تشکيل مي دهند و يا منبع غذاييشاان را تشکيل مي دهند. حشره خواران نيز به طور غير مستقيم به گياهان وابسته اند. به علت سهولت دسترسي به غذا و همچنين دور بودن از پرندگان شکاري و يا ديگر شکارچيان طبيعي، تعدادي از پرندگان زيستگاه خود را به شهرها و روستاهاي اطراف منتقل نموده اند.
جدول 12. مشخصات کلي پرندگان پناهگاه حيات وحش موته
رديف |
مشخصات پرندگان |
تعداد گونه |
طبقه مشخصات |
1 |
گياه خوار |
12 |
رژيم غذايي |
2 |
دانه خوار |
26 |
|
3 |
حشره خوار |
57 |
|
4 |
گوشت خوار |
19 |
|
5 |
لاشه خوار |
3 |
|
6 |
همه چيز خوار |
9 |
|
7 |
شهرها و روستاها |
12 |
زيستگاه |
8 |
حاشيه آبها |
18 |
|
9 |
باغات و مزارع |
24 |
|
10 |
کوهستان و کوهپايه |
44 |
|
11 |
دشت و استپ |
38 |
|
12 |
عبوري |
16 |
موقعيت گونه در منطقه |
13 |
مهاجر زمستانه |
6 |
|
14 |
مهاجر بهاره و زمستانه |
29 |
|
15 |
بومي |
33 |
|
16 |
نادر |
29 |
وضعيت حفاظتي |
17 |
آسيب پذير |
1 |
|
18 |
حمايت شده |
22 |
|
19 |
در خطر انقراض |
4 |
ب- خزندگان و دوزيستان
گروه خزندگان و دوزيستان پناهگاه حيات وحش موته با هدف: -شناسايي اين گونه ها در منطقه، -تعيين وضعيت پراکنش پرتراکم و کم تراک؛ و -بررسي وضعيت زيستي و حفاظتي آنها، انجام شده است (کابلي 1383ب) در جدول 13 خصوصيات زيستي و حفاظتي خزندگان و دوزيستان پناهگاه حيات وحش موته خلاصه شده است.
از رده دوزيستان فقط يک گونه وزغ سبز عربي جمع آوري گرديد. از رده خزندگان: دو گونه لاک پشت؛ تعداد 11 گونه مارمولک؛ و 12 گونه مار جمع آوري و شناسايي شده اند. از مارهاي جمع آوري شده فقط دو گونه سمي هستند و بقيه سمي نمي باشند. از اين گروه خزندگان و دوزيستان فقط دو گونه لاک پشت مهميز دار غربي و بزمجه بياباني خزري از نظر وضعيت حفاظتي، جزو گروه آسيب پذير ليست شده اند.
جدول 13. خصوصيات زيستي و حفاظتي خزندگان و دوزيستان پناهگاه حيات وحش موته
رديف |
مشخصات پرندگان |
تعداد گونه |
طبقه مشخصات |
1 |
بي مهرگان |
23 |
رژيم غذايي |
2 |
پرندگان |
3 |
|
3 |
جوندگان |
11 |
|
4 |
خزندگان |
13 |
|
5 |
آبزيان |
12 |
|
6 |
بوته زار |
20 |
زيستگاه |
7 |
دشت ها |
20 |
|
8 |
حاشيه آبها |
11 |
|
9 |
تپه ماهورها |
22 |
|
10 |
صخره سنگ ها |
9 |
|
11 |
مناطق کوهستاني |
14 |
|
12 |
نادر |
̶ |
وضعيت حفاظتي |
13 |
آسيب پذير |
2 |
|
14 |
حمايت شده |
̶ |
|
15 |
در خطر انقراض |
̶ |
وجود تنوع زيستگاهي بالا؛ وضعيت مناسب چرخه آب؛ تنوع و تراکم قابل توجه پوشش گياهي، سبب شده اند که تا غناي گونه اي و زيتوده حياتي منطقه پناهگاه به طور چشم گيري فراتر از ساير مناطق حفاظت شده در سطح استان باشد. به طوريکه حضور 25 گونه خزنده موجب افزايش دو برابري غناي گونه اي پناهگاه حيات وحش موته در مقايسه با 11 گونه خزنده پارک ملي کلاه قاضي شده است. توسعه کاربري هاي برنامه ريزس نشده مثل بهره برداري هاي نامعقول از منطقه مانند استخراج معادن، چراي بي رويه مراتع، زه کشي و خشکانيدن اراضي ماندابي محدوده پناهگاه مانند شور گلپايگان، باعث از بين رفتن زيستگاه پرندگان و ديگر گروه هاي حيات وحش شده و آينده اين پناهگاه را با خطر مواجه کرده است.
ج-پستانداران
رده پستانداران منطقه پناهگاه حيات وحش موته طي مطالعات دقيق مورد تفحص قرار گرفته است (صفيان بلداجي 1383). در اين مطالعه 25 گونه پستاندار متعلق به 22 جنس و 11 خانواده و 4 راسته مشاهده و بررسي گرديد. در جدول 14 خصوصيات زيستي اين رده ارايه شده است. در بين اين گونه ها: آهوي ايراني، قوچ و ميش اصفهاني، کل و بز سه علف خوار بزرگ منطقه هستند که گونه اول حمايت شده و گونه دوم آسيب پذير طبقه بندي شده اند؛ و پلنگ، گربه شني، گربه پالاس، گرگ و سمور سنگي گوشتخواران اصلي منطقه محسوب مي شوند، در ضمن سه گونه اول جزو گونه هاي نادر و حمايت شده مي باشند. روباه معمولي، شغال، کفتار هم همه چيز خوار پناهگاه معرفي شده اند.
جدول 14. خصوصيات پستانداران پناهگاه حيات وحش موته
رديف |
مشخصات پرندگان |
تعداد گونه |
طبقه مشخصات |
1 |
گوشتخواران |
5 |
رژيم غذايي |
2 |
علف خوار |
17 |
|
3 |
حشره خوار |
̶ |
|
4 |
همه چيز خوار |
3 |
|
5 |
کوهستان ها و تپه ماهورها |
15 |
زيستگاه |
6 |
دشت ها و همواري ها |
21 |
|
7 |
شوره زارها |
6 |
|
8 |
نادر |
3 |
وضعيت حفاظتي |
9 |
آسيب پذير |
1 |
|
10 |
حمايت شده |
4 |
|
11 |
در خطر انقراض |
̶ |
د-آبزيان
در پناهگاه حيات وحش موته زيستگاه آبزيان محدود است و اکثرا در اثر تخريب به صورت زه گشي از بين رفته است. مطالعه آبزيان منطقه با نمونه برداري از رودخانه شور رباط ترک؛ دو چشمه روستاي ورکان و گل چشمه؛ و چهار قنات موته، روستاي حيدرآباد، گلچشمه و لوشاب انجام شده است (محبوبي صوفياني 1383). رودخانه شور بدون ماهي گزارش شده ولي از قنات ها و چشمه ها سه گونه صيد شده است. به اين ترتيب پناهگاه حيات وحش موته از نظر تنوع و فراواني گونه هاي ماهي بسيار ضعيف مي باشد. البته احتمال مي رود که چون نمونه برداري ها در زمان خشکسالي و کم آبي بوده، لذا جريان آب رودخانه ها، چشمه ها و قنات ها کاهش چشم گير داشتند که به دنبال آن تقليل تعداد گونه ها را هم به دنبال داشته است.
مطالعات پوشش گياهي پناهگاه حيات وحش موته در قالب بررسي هاي مرتع اجرا شده است (خواجه الدين، ايرواني 1383). مراتع منطقه منبع غذايي حيات وحش و نيز دام اهلي منطقه است و دام به علت استفاده بيش از اندازه و با چراي مفرط عرصه را بر حيات وحش محدود کرده است. مراتع منطقه همانند ديگر مراتع کشور سير قهقرايي در طول چند دهه گذشته دارند و الزامي است که با برنامه ريزي مناسب، توان توليد مراتع را به توليد بالقوه آن رسانده شود تا حيات وحش منطقه از آن بهره مند گردد. با مديريت صحيح اکوسيستم هاي مرتعي، بهرهبرداري پايدار از مراتع مقدور مي گردد. جوامع گياهي مراتع از فلور گياهي تشکيل مي گردد و با تخريب مراتع هم عناصر سازنده فلور که گونه هاي گياهي هستند از بين مي رود و تنوع زيستي کاهش مي يابد. اصلي ترين فاکتور سازنده زيستگاه حيات وحش مرتع است که علوفه يا غذاي گياهخواران را تامين مي کند که پايه غذايي گوشتخواران مي باشند و با تخريب و تقليل مراتع، غير مستقيم جمعيت گوشتخواران هم کاهش مي يابد. اهداف مطالعات انجام شده را در چند سطر خلاصه کرده اند: شناسايي جوامع و تيپ هاي گياهي مختلف و تهيه نقشه پوشش گياهي و مرتع؛ شناسايي گونه هاي گياهي؛ بررسي رويشگاه جوامع گياهي؛ تعيين وضعيت و گرايش مراتع منطقه؛ اندازه گيري توليد بالفعل و علوفه قابل برداشت در حد حفظ پايداري مراتع؛ تعيين وضعيت گونه ها بر اساس فهرست Red Data Book of Iran؛ تعيين علل تخريب پوشش گياهي منطقه و ارايه راهکارهاي عملي جهت احياي پوشش گياهي.
مطالعات انجام شده در منطقه، در موارد ذيل صورت گرفته که در گزارش خلاصه گرديده است (خواجه الدين، ايرواني 1383). معينيان (1371) جامعه گياهي غالب منطقه را Artemisia-Astragalus معرفي کرده و بيان شده که در داخل اين جامعه، ديگر جوامع شور دوست و مقاوم به شوري به طور پراکنده اسقرار يافته اند. تعداد گونه هاي مشاهده شده در اين گزارش 321 گونه گياهي با فرم هاي رويشي مختلف از گروه تک لپه اي ها و دو لپه اي مي باشند. آرياوند و همکاران (1374) گونه هاي گياهي و جانوري را بررسي نموده و گونه هاي نادر منطقه را ليست کرده اند. در اين مطالعه 315 گونه گياه عالي گزارش شده که متعلق به 209 جنس و 55 تيره مي باشند. در اين مطالعه جنس هاي ذيل با تعداد گونه هاي بيش از يک گونه معرفي شده اند:
Astragalus 39 sp
Papaver 8 sp
Allium 6 sp
Centaurea 5 sp
Cousinia 5 sp
Alyssum 5 sp
Cousinia 6 sp
Acanthophyllum 3 sp
Convolvulus 3 sp
در منطقه مطالعات مرتع و يا پوشش گياهي مهم ديگري را گزارش نکرده اند.
در مطالعات مرتع کلاس خوشخوراکي، ارزش رجحاني و حد بهره برداري مجاز گونه هاي غالب مرتعي براي 56 گونه ارايه شده که 32 گونه جزو کلاس I خوشخوراکي و 24 گونه جزو کلاس II خوشخوراکي قرار دارند. ارزش رجحاني 30 گونه از 50% بيشتر و بقيه گونه هاي مطالعه شده کمتر از 50% گزارش شده است. در مطالعه پوشش گياهي و مرتع منطقه (خواجه الدين و ايرواني 1383) ليست گونه هاي منطقه تهيه گرديد.و کلاس خوشخوراک هر کدام از گونه ها نيز بررسي و تعيين شده است. ليست گونه ها شامل 478 گونه است که به 240 جنس و 53 خانواده تعلق دارند. تعداد جنس و گونه تيره Asteraceae بيشتر از بقيه بوده 31 جنس و 80 گونه را شامل شده است. گياهان داروئي و صنعتي منطقه 96 گونه معرفي شده که به 83 جنس و 39 خانواده تعلق دارند. از نظر ارزش مرتعي گونه هاي جمع آوري شده که ليست شده از منطقه هستند، فقط 71 گونه در کلاس خوشخوراکي I و 123 گونه هم در گروه خوشخوراکي II قرار دارند که به جز 32 گونه و 24 گونه که بالا اشاره شد، بقيه داراي جمعيت و تراکم کم در منطقه پناهگاه دارند. به اين ترتيب اکثر گونه هاي منطقه جزو گونه هاي غير خوشخوراک کلاس III قرار مي گيرند که تعداد آنها به 284 گونه بالغ مي گردد که 3/59% گونه ها را تشکيل مي دهند. اين رقم نشان دهنده کيفيت پايين علوفه توليدي مراتع پناهگاه براي حيات وحش منطقه است.
تيره هاي نامبرده در ذيل داراي تعداد جنس و گونه بيشتر از 4% گونه و يا جنس هاي منطقه را در خود جاي داده اند (جدول 15). تيره هاي ذيل هم فقط يک گونه در منطقه از آنها يافت شده است:
Aceraceae, Amaryllidaceae, Berberidaceae, Convolvulaceae, Crassulaceae, Elaeagnaceae, Frankeniaceae, Fumariaceae, Iridaceae, Orbanchaceae, Resedaceae, Rhamnaceae, Santalaceae, Ulmaceae, Urticaceae
جدول 15. خانواده هاي گياهي که تعداد جنس و يا گونه هاي آنها بيش از 5 درصد کل منطقه را دارا هستند.
درصد گونه |
تعداد گونه |
درصد جنس |
تعداد جنس |
نام خانواده |
رديف |
6/4 |
22 |
7/1 |
8 |
Apiaceae |
1 |
8/16 |
80 |
5/6 |
31 |
Asteraceae |
2 |
2/4 |
20 |
7/2 |
13 |
Boraginaceae |
3 |
0/9 |
43 |
2/5 |
25 |
Brassicaceae |
4 |
8/3 |
18 |
1/2 |
10 |
Caryophyllaceae |
5 |
6/4 |
22 |
9/2 |
14 |
Chenopodiaceae |
6 |
9/11 |
57 |
1/2 |
10 |
Fabaceae |
7 |
7/6 |
32 |
8/3 |
18 |
Lamiaceae |
8 |
8/7 |
37 |
4/4 |
21 |
Poaceae |
9 |
ليست گونه هاي مطالعه شده در طرح مرتع (خواجه الدين 1383) بررسي گونه ها بر اساس منبع Red Data Book of Iran؛ به شرح ذيل براي گونه هاي در معرض انقراض Endangered، گياهان آسيب پذير Vulnerable، گياهان با تهديد کمتر Lower Risk و گونه هايي که اطلاع کافي از آنها در دست نمي باشد يا کمبود اطلاعات Data Deficient را مشخص نموده اند. در اين ليست تعداد اين گونه ها عبارتند از:
-در معرض انقراض گونه اي معرفي نشده
- گياهان آسيب پذير 8 گونه
- گياهان با تهديد کمتر 49 گونه
-کمبود اطلاعات 8 گونه
در اينجا فقط به گونه هاي آسيب پذير معرفي شده اشاره مي شود که عبارتند از:
Asteraceae: Echinops Keredjensis
Fabaceae: Astragalus ajubensis, Astragalus catacamptus, Astragalus cyclophyllon, Astragalus eriostomus, Astragalus griseus, Astragalus ischredensis, Astragalus sclerocladus
از گونه هاي بررسي شده تعدادي گونه از هشت جنس با داشتن گل هاي زيبا و درشت و يا براکته گل زيبا براي استفاده در فضاي سبز شهرها پيشنهاد شده اند که با داشتن مقاومت طبيعي به خشکي، مي توان با استفاده از چنين گونه هايي نياز آبي فضاي سبز شهرها را کاهش داد. جنس يا گونه هاي معرفي شده عبارتند از:
Eremostachys spp
Fritilaria gibbosa
Glaucium spp
Hymenocrater spp
Iris Songarica
Mattiola alyssifolia
Papaver spp
Ranunculus sp
گونه هاي کشت شده در مزارع منطقه و باغات بررسي شده در طرح (خواجه الدين 1383) نيز گزارش شده که شامل 45 گونه است که به 41 جنس و 23 خانواده تعلق دارند. گونه هاي زينتي کشت شده در پارک ها، حاشيه باغات،، و نيز جنگل هاي دست کاشت گزارش شده اند. با توجه به دو منظوره بودن برخي گونه ها، به ترتيب ذيل خلاصه مي گردند:
-زراعي 14 گونه
-خوراکي و ميوه 22 گونه
- جنگل دست کاشت و زينتي 10 گونه
- صنعتي 11 گونه
به منظور نمایش صحیح مطالب، لطفاً قبل از باز کردن هر عنوان، با کلیک بر روی علامت +، مطالب بازشده برای عناوین دیگر را ببندید
پناهگاه حيات وحش موته پوشش گياه بيوکليماتيک ايران و توراني استپي، نيمه استيي و کوه هاي بلند دارد که گونه ها مقاوم به خشکي هستند. اکثرا به صورت گياهان علفي و يا بوته اي و حداکثر به صورت درختچه مي توانند رشد کنند. تعداد گونه هاي درختي بسيار نادر و در شراط ميکرو کليما يا اقلم ها خرد مستقر مي گردند. عوامل تشکيل جوامع گياهي منطقه را چهار عامل اساسي توصيف کرده اند که عبارتند از: اقليم،خاک، موجودات زنده استفاده کننده از پوشش گياهي و توپوگرافيک.
در پناهگاه حيات وحش موته جوامع گياهي با غالب بودن گونه اول به تعداد محدودي ديده مي شوند اما با در نظر گرفتن گونه غالب دوم زير جامعه ها تشکيل مي شوند که تعداد آنها قابل توجه است. جنس هاي ذيل هر کدام با چند گونه تشکيل جوامع اصلي را در منطقه مي دهند و لذا به وفور يافت مي گردند که عبارتند از گونه هاي جنس هاي ذيل. جنس هايي که زير آنها خط کشيده شده، در منطقه به وفور يافت مي گردند و سطح وسيعي را اشغال کرده اند و جنس Dorema سطح محدود در حدود 32 هکتار دارد:
Acantholimon, Alhagi, Anabasis, Artemisia, Astragalus, Atriplex, Carex, Cousinia, Dorema, Ephedra, Eremurus, Euphorbia, Halocnemum, Jertia, Limonium, Noaea, Pteropyrum, Peganum, Scariola, Stipa, Stachys
به جوامع گياهان علفي و يا بوته اي فوق الذکر، جوامع درختچه اي زير را هم بايد افزود:
Amygdalus, Daphne, Pistacia, Zygophyllum
در اطراف چشمه سارها هم جوامع با مساحت هاي بسيار محدود ذيل مشاهده مي گردد:
Salix, Grassland
در اراضي پست با سطح آب زيرزميني بالا جوامع گونه هاي دو جنس ني و گز Phragmites و Tamarix ديده مي شوند که جامعه گز در آبهاي شور منطقه مستقر شده اند.
پراکندگي عمومي گونه ها به ترتيب ذيل صورت گرفته:
در دشت ها: Artemisia sieberi, Anabasis spp
درکوهپايه ها و ارتفاعات: Artemisia aucheri, Acantholimon spp
در مسيل ها:Pteropyrum aucheri
در مناطق صخره سنگي:Amygdalus scoparia
در اراضي تخريب يافته: Ephorbia spp, Noaea mucronata, Carex sp, Peganum harmala, Scariola orientalis
در ذيل توصيف اجمالي جوامع گياهي منطقه ارايه مي گردد تا وضعيت پراکندگي گونه ها و وضعيت و شرايط رويشگاه آنها تا حدودي براي مطالعه کننده فلور منطقه روشن گردد.
اين جامعه در ارتفاعات و کوهپايه ها مستقر مي گردد و به طور عمده در پيسه کوه و غرب لاي بيد ديده مي شود. شيب رويشگاه معمولا حدود و يا بيشتر از 30% است. رده خاک اين جامعه Aridisols با زير رده Calcids و Gypsids را تشکيل داده اند. يکي از گونه هاي ذيل، گونه غالب اول است:
Acantholimon bracteatum, Acantholimon scorpius, Acantholimon talagonicum
هر سه گونه نامبرده شده غير خوشخوراک و جزو کلاس III هستند که فرم رويشي بوته اي و کپه اي هستند. گونه دوم غالب منطقه گونه مهاجم Scariola orientalis مي باشد که گونه بوته اي و خشبي است و کمتر مورد تعليف قرار مي گيرد. تاج پوشش کلي اين جامعه کمتر از 8% است و در حدود 68% پوشش سنگ و سنگريزه دارد. مساحت تحت پوشش اين جامعه حدود 1189 هکتار در منطقه است. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Stipa barbata, Noaea mucronata, Carex stenophylla, Astragalus gossipinus, Eryngium billardieri, Poa bulbosa, Artemisia aucheri, Cousinia cylindracea, Gundelia tournefortii, Scorzonear laciniata, Alyssum desertorum, Alyssum inflatum, Gypsophila acantholimoides, Stachys inflate
گونه غالب اول اين جامعه خارشتر Alhagi camelorum است که غيرخوشخوراک براي گوسفند بوده دائمي است و فرم رويشي نيمه بوته اي دارد. جامعه Alhagi در محل هاي کف آبراهه ها و يا در کنار آب هاي شور زارها مستقر مي شوند. اين گونه با گونه هاي مختلف تشکيل جوامع گياهي را در منطقه داده که با سه ترکيب مختلف ديده مي شوند:
جامعه اصلي Alhagi
شيب رويشگاه جامعه اصلي Alhagi کمتر از 5% مي باشد خاک هاي رويشگاه از رده Aridisols و زير رده Salids هستندکه عمق متوسط تا عميق با بافت لوم رسي شني تا لوم و رسي است. گونه خارشتر همبستگي شديد به عمق خاک دارد و با عميق تر شدن آن تاج پوشش گياهي خارشتر هم افزايش مي يابد. محدوديت اين خاک ها شوري و قليائيت و نيز بافت سنگين آن مي باشد که زهکش ندارد. پوشش تاجي گونه غالب حدود 12% و تراکم گونه اصلي به 96 بوته در صد مترمربع مي رسد.تاج پوشش کل جامعه حدود 16% مي باشد. مساحت اين جامعه 292 هکتار در منطقه پناهگاه مي باشد. توليد بالفعل اين جامعه خيلي کم است ولي بعد از احيا به مقدار زياد مي تواند افزايش يابد.
گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از :
Aeluropus littoralis, Phragmites australis, Poa bulbosa, Scorzonear laciniata, Pteropyrum olivieri, Euphorbia gedrosiaea, Salsola dendroides, Limonium iranicum, Atriplex verrucifera, Anabasis aphylla, Artemisia sieberi
توليد علوفه در اين جامعه توسط گونه هاي ذيل صورت مي گيرد:
Aeluropus littoralis, Poa bulbosa, Artemisia sieberi, Atriplex verrucifera
جامعه Alhagi- Peganum
در اين جامعه گونه غالب اول خارشتر و گونه غالب دوم اسپند Peganum harmala مي باشد که گونه مهاجم است و در مرتع در جاي خالي ديگر گونه هاي تخريب شده مستقر مي گردد. گونه اسپند جزو گونه هاي سمي است و دام و حيات وحش از آن استفاده نمي کنند. لذا به راحتي تکثر شده و همه جا را مي گيرد. اين جامعه محاط در جامعه درمنه دشتي است و ترکيب گونه ها نشان مي دهد که با تخريب درمنه دشتي، اين جامعه جايگزين مي گردد و کيفيت مراتع منطه را کاهش مي دهد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Noaea mucronate, Euphorbia gedrosiaea, Scariola orientalis, Artemisia sieberi, Stachys inflate, Cousinia congesta, Alyssum linifolium, Isatis minima, Malcolmia africana, Carex stenophylla, Astragalus campylorrhynchus, Poa bulbosa, Stipa barbata
اين جامعه بر روي رويشگاه با سازندهاي زمين شناسي دوران کواترنر با رسوبات دانه درشت يا دشت هاي سيلابي با شيب ملايم و همراه با پستي و بلندي کم قرار دارد. خاک رويشگاه اين جامعه لومي و نيمه عميق مي باشد. مساحت جامعه حدود 4 هکتار است
جامعه Alhagi- Sueda
اين جامعه در شوره زارهاي غرب ورزنه مستقر است و بر روي رده Aridisols و زير رده Salids قرار دارد که خاک هاي نيمه عميق تا عميق بوده و بافت سنگين تا بسيار سنگين دارد. گونه غالب اول خارشتر و گونه غالب دوم آن Suaeda aegyptiaca است هر دو گونه مورد توجه دام قرار نمي گيرد. تاج پوشش کل اين جامعه حدود 15% و تراکم کل گياهان دائمي آن به 300 پايه در 100 مترمربع مي رسد. سنگ و سنگريزه در آن خيلي کم و در حدود 5/1% است. مساحت اين جامعه 453 هکتار در منطقه پناهگاه موته مي باشد. ظرفيت چرايي بسيار کم دارد. گونه هاي همراه آن عبارتند از:
Aeluropus littoralis, Phragmites australis, Artemisia oliveriana, Artemisia sieberi, Halocnemum strobilaceum, Atriplex griffithii, Malcolmia africana, Atriplex verrucifera, Salsola arbuscula, Limonium stocksii, Petrosimonia barchiata, Anabasis aphylla, Tamarix arceuthoides, Cousinia congesta
توليد علوفه توسط گونه هاي ذيل انجام مي گيرد که در اثر چراي مفرط تراکم خيلي کمي در مرتع دارند.:
Aeluropus littoralis, Salsola arbuscula, Petrosimonia barchiata, Atriplex griffithii
در منطقه سه گونه بادام کوهي تشکيل جوامعي را مي دهند که عبارتند از:
جامعهeburnea Amygdalus
جامعه Amygdalus lycioides
جامعه Amygdalus scoparia
در ذيل به اختصارتوضيحي از وضعيت آنها بيان مي شود:
جامعهeburnea Amygdalus
در ارتفاعات و تپه ماهورهاي غربي کوه لوراز جامعه اي با گونه غالب اول Amygdalus eburnea با گونه غالب دوم Noaea mucronata جامعه اي تشکيل داده اند. و در جنوب همين کوه هم با Pistacia atlantica که غالب دوم مي شود، جامعه تشکيل مي گردد. گونه هاي همراه اين دو زيرجامعه با هم مشابه است که در ارتفاعات 2000 متر تا 2400 متر از سطح دريا مستقر شده اند. شيب رويشگاه تا 60% هم مي رسد. زير جامعه اولي در جهت شيب غربي و دومي در جهت شيب جنوبي مستقر شده است. واحدهاي اراضي شامل کوه ها و تپه هاي بلند با پوشش خاک کم و رخنمون سنگي است که Entisols با زير رده Orthents مي باشد. بافت خاک لومي رسي است. گونه غالب اول درختچه اي است که به علت خاردار بودن دام از آن استفاده اي نمي کند. تاج پوشش کلي اين جامعه حدود 5% و تراکم کلي آن 148 پايه در 100 مترمربع است. مساحت جامعه 1700 هکتار مي باشد که 92% زيرجامعه اول و 8% زير جامعه دوم است. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Daphne mucronata, Artemisia aucheri, Stipa spp, Astragalus parrowianus, Stachys inflate, Eryngium billardieri, Centurea virgate, Euphorbia decipiens, Scariola orientalis, Acantholimon spp, Tanacetum pinnatum, Poa bulbosa
جامعه Amygdalus lycioides
در تپه ماهورهاي غرب کوه پلنگي مستقر است و مساحتي حدود 506 هکتار دارد. شيب رويشگاه تا 30% است. که در ارتفاعات 2000 متر تا 2400 متر از سطح دريا مستقر شده اند. شيب رويشگاه تا 60% هم مي رسد. زير جامعه اولي در جهت شيب غربي و دومي در جهت شيب جنوبي مستقر شده است. واحدهاي اراضي شامل تپه هاي بلند با پوشش خاک کم عمق گاهي با رخنمون سنگي است که Entisols با زير رده Orthents مي باشد. بافت خاک لومي شني است با محدوديت سنگ و سنگريزه زياد در سطح خاک و در عمق همراه مي باشد. گونه غالب اول درختچه اي است با نام Amygdalus lycioides که به علت خاردار بودن دام از آن استفاده اي نمي کند. تاج پوشش کلي اين جامعه حدود 5/7% و تراکم کلي آن 195 پايه در 100 مترمربع است. مساحت جامعه 1700 هکتار مي باشد گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Noaea mucronata, Stipa barbata, Carex stenophylla, Scariola orientalis, Gundelia tournefortii, Centurea virgata, Poa bulbosa, Tucrium orientale, Echinops spp, Denderostellera lessertii
جامعه Amygdalus scoparia
گونه غالب اول درختچه اي است با نام Amygdalus scoparia که دام از شاخه هاي سبز آن استفاده اي مي کند. بخش بيشتر رويشگاه اين جامعه در شمال و غرب منطقه قرار دارد. در تپه ماهورهاي غرب کوه پلنگي مستقر است و مساحتي حدود 750 هکتار دارد. شيب رويشگاه 15% تا 60% است. که در ارتفاعات 1700 متر تا 2000 متر از سطح دريا مستقر شده اند. شيب رويشگاه تا 60% هم مي رسد. زير جامعه اولي در جهت شيب غربي و دومي در جهت شيب جنوبي مستقر شده است. واحدهاي اراضي شامل تپه هاي بلند با پوشش خاک کم عمق گاهي با رخنمون سنگي است که Entisols با زير رده Orthents مي باشد. بافت خاک لومي شني و لوم رسي شني است با محدوديت شيب هاي تند و رخنمون سنگي و نيز سنگ و سنگريزه زياد در سطح خاک و در عمق همراه مي باشد. مساحت جامعه 1700 هکتار مي باشد گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Acantholimon bracteatum, Amygdalus eburnea, Astragalus spp, Cousinia cylindracea, Daphne mucronata, Echinops spp, Ephedra spp, Eremostachys macrophylla, Eremurus persicus, Eryngium bungei, Euphorbia spp, Ferula ovina, Ficus carrica, Hertia angustifolia, Lonicera minor, Lycium depressum, Noaea mucronata, Poa bulbosa, Peganum harmala, Prangus cheilanthifolia, Reseda lutea, Sameraria elegans, Scariola orientalis, Stachys inflate, Stipa barbata, Trigonella elliptica
اين جامعه در منطقه پناهگاه حيات وحش موته تشکيل ترکيب گونه اي متفاوت را داده که گونه غالب اول Anabasis aphylla است و سه ترکيب زير غالب مشاهده گرديده است:
جامعه اصلي Anabasis aphylla
جامعه Anabasis -Cousinia
جامعه Anabasis-Peganum
جامعه اصلي Anabasis aphylla
گونه غالب اول Anabasis aphylla است که دام از آن استفاده اي نمي کند. گياه غير خوشخوراک با فرم رويشي نيمه بوته اي و پايا مي باشد. تاج پوشش گونه غالب حدود 26% و تاج پوشش کل جامعه حدود 5/26% مي باشد. رويشگاه اين جامعه در دشت ها و مناطق مسطح واقع شده است و مساحتي حدود 2990 هکتار دارد. که در دشت ها از 1800 متر تا 2200 متر از سطح دريا مستقر شده اند. واحدهاي اراضي شامل دشت هاي سيلابي با شيب ملايم با پستي و بلندي کم و آبرفت هاي بادبزني شکل سنگريزه دار مي باشد که Entisols و Aridisols با زير رده Orthents و Calcids مي باشد. بافت خاک سنگين لومي با محدوديت زهکشي است. در خاک Calcids بافت سبک و متوسط لوم شني با ميزان زيادي سنگريزه هاي عمقي و سطحي دارد.حدود 85% از گونه هاي اين جامعه غير خوشخوراک مي باشند مساحت جامعه 1700 هکتار مي باشد گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Artemisia sieberi, Seidlitzia florida, Aellenia auricular, Valerianella dufresnia, Leontice minor, Zygophyllum eurypterum, Noaea mucronata, Astragalus catacamptus, Astragalus effuses, Eremurus persicus, Euphorbia collina, Hertia angustifolia, Stipa barbata, Eremostachys macrophylla
جامعه Anabasis -Cousinia
گونه غالب اول Anabasis aphylla و گونه غالب دوم آن Cousinia congesta است که دام از اين دو گونه استفاده نمي کند و هر دو گياه غير خوشخوراک مي باشد. تاج پوشش گونه غالب اول حدود 12% با تراکم 45 بوته در 100 مترمربع؛ و تاج پوشش گونه دوم هم بيش از 8% با تراکم 39 پايه در 100 متر مربع است. تاج پوشش کل جامعه حدود 23% مي باشد. رويشگاه اين جامعه در سازندهاي کواترنر با آبرفت هاي بادبزني شکل است و مساحتي حدود 60 هکتار دارد. که در دشت ها مستقر شده اند. واحدهاي اراضي شامل دشت هاي سيلابي با با خاک عميق با بافت سبک تا متوسط لوم شني است که Aridisols با زير رده Calcids مي باشد. بافت خاک سنگين لومي با محدوديت زهکشي است. در خاک Calcids سنگريزه هاي عمقي و سطحي دارد. گونه هاي اين جامعه اکثرا غير خوشخوراک مي باشند گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Noaea mucronata, Scariola orientalis, Peganum harmala, Gundelia tournefortii, Cousinia cylindracea, Eryngium billardieri, Artemisia sieberi, Stachys inflate, Hertia angustifolia, Euphorbia decipiens
جامعه Anabasis-Peganum
گونه غالب اول Anabasis aphylla و گونه غالب دوم آن Peganum harmala است که دام از اين دو گونه غير خوشخوراک استفاده نمي کند. با تخريب گونه اصلي، گونه دوم مستقر شده و در حال تفزايش تراکم است. تاج پوشش گونه غالب اول حدود 10% با تراکم 40 بوته در 100 مترمربع؛ و تاج پوشش گونه دوم هم بيش از 6% با تراکم 28 پايه در 100 متر مربع است. تاج پوشش کل نزديک به 20% مي باشد. رويشگاه اين جامعه در با آبرفت هاي دامنه اي و دشت هاي سيلابي با شيب ملايم است و مساحتي حدود 176 هکتار دارد. که در دشت ها مستقر شده اند. واحدهاي اراضي شامل دشت هاي سيلابي با خاک عميق يا بسيار عميق با بافت متوسط تا کاملا سنگين لوم رسي شني تا رسي است که Aridisols با زير رده Calcids مي باشد و محدوديت زهکشي و شوري و قليائيت دارند. در خاک Calcids سنگريزه هاي عمقي و سطحي دارد. گونه هاي اين جامعه اکثرا غير خوشخوراک مي باشند. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Noaea mucronata, Scariola orientalis, Cousinia congesta, Gundelia tournefortii, Cousinia cylindracea, Malcolmia africana, Astragalus cephalantus, Carex stenophylla, Euphorbia decipiens, Artemisia sieberi
جامعه درمنه کوهي يکي از وسيع ترين جوامع گياهي منطقه پناهگاه حيات وحش موته است که چند زير جامعه را شامل مي گردد.
جامعه اصلي درمنه کوهي Artemisia aucheri
جامعه Artemisia aucheri- Astragalus
جامعه Artemisia aucheri- Denderostellera
جامعه Artemisia aucheri- Ephedra
جامعه Artemisia aucheri- Eremurus
جامعه Artemisia aucheri- Gundelia
جامعه Artemisia aucheri-Noaea
جامعه Artemisia aucheri-Rheum
جامعه Artemisia aucheri-Stipa
جامعه Artemisia aucheri-Verbascum
جامعه اصلي Artemisia aucheri
اين جامعه در کوه پايه ها و دامنه کوه هاي منطقه ديده مي شود که در ارتفاعات مرکزي و مناطق غرب منطقه زياد ديده مي شود. رويشگاه آن از 1800 متر تا 2700 متر از سطح دريا است و بخش زيادي آن در ارتفاعات 2000 تا 2500 پراکندگي دارد. در کليه شيب ها از 5% تا 40% ديده مي شود و همه جهت ها را اشغال مي کند. رويشگاه آن بر روي واحدهاي اراضي کوه هاي بسيار مرتفع با قلل تيز و کشيده همراه با خاک هاي کم عمق سنگريزه دار و تپه هاي نسبتا مرتفع با قلل گرد مارني و شيلي با خاک هاي کم عمق تا نيمه عميق دارد که گچي و آهکي هستند. واريزه هاي بادبزني شکل سنگريزه دار آهکي با خاک عميق و نيمه عميق در اين رويشگاه زياد ديده مي شود. رده خاک هاي آن Aridisols و Entisols با زيررده هاي Calsids, Gypsids و Orthents هستند. خاک ها بافت لومي شني تا لوم رسي شني دارند. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia aucheri است که در استپ هاي ايران به وفور يافت مي گردد. دام از اين گونه در فصل پائيز بعد از بارندگي ها استفاده مي کند. تاج پوشش کل جامعه حدود 18% که بخش عمده آن مربوط به گونه غالب اول است. تراکم گونه هاي دايمي به 300 پايه در هر 100 مترمربع مي رسد. مساحت اين جامعه حدود 6547 هکتار است. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Cousinia cylindracea, Acantholimon bracteatum, Matthiola alyssifolia, Poa bulbosa, Stachys inflate, Noaea mucronata, Astragalus parrowianus, Stipa barbata, Eurotia ceratoides, Daphne mucronata, Asperula glomerata, Scariola orientalis, Eryngium billardieri, Euphorbia decipiens, Centurea virgata, Gundelia tournefortii, Melica jacquemontii, Allium scabriscapum, Iris songarica
توليد مرتع اين جامعه توسط گونه هاي ذيل صورت مي گيرد:
Artemisia aucheri, Noaea mucronata, Poa bulbosa, Eurotia ceratoides, Bromus tomentellus
جامعه Artemisia aucheri- Astragalus
اين جامعه در ارتفاعات و تپه ماهورهاي منطقه مستقر است. از ارفاعات 2100 تا 2500 متر مشاهده شده و شيب رويشگاه از 5% تا 30% متغيير بوده و در تمام جهات جغرافيايي مستقر است. رويشگاه آن بر روي واحدهاي اراضي تپه ماهورهاي مرتفع و نيمه مرتفع با خاک هاي کم عمق تا نيمه عميق با لايه هاي محدود کننده آهکي و گچي در اعماق است. رده خاک هاي آن Aridisols و Entisols با زيررده هاي Calcids, Gypsids و Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لومي شني تا لوم رسي شني دارند. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia aucheri و گونه غالب دوم آن Astragalus parrowianus است. گونه دوم بوته اي و خاردار است که تا 50 سانتيمتر ارتفاع رشد مي کند و به گون زرد معروف بوده و فاقد ارزش علوفه اي است و دام در فصل هاي نامساعد سال در اثر فشار گرسنگي از آن استفاده مي کند. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 5/4% باتراکم 111 بوته و گونه دوم به ترتيب 4/2% و 28 بوته در 100 مترمربع است. مساحت اين جامعه 1661 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Acantholimon spp, Gypsophila acantholimoides, Rheum ribes, Stipa barbata, Cousinia cylindracea, Eryngium bungei, Stachys inflate, Scariola orientalis, Verbascum speciosum, Festuca ovina, Euphorbia decipiens, Bromus tomentellus, Noaea mucronata, Tulipa bibersteiniana, Colchicum speciosum, Poa bulbosa
جامعه Artemisia aucheri- Denderostellera
اين جامعه لکه اي در حاشيه جنوب شرقي در کوه لاچنار از ارتفاع 2300 تا 2600 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه 8% تا 60% متغيير است و شيب رويشگاه در تمام جهات جغرافيايي است. رده خاک هاي آن Aridisols و Entisols با زيررده هاي Calsids و Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لوم شني تا لوم رسي شني دارند. عمق اين خاک ها کم است و محدوديت رويشگاه شيب تند، عمق کم و حضور سنگريزه ها در سطح و عمق خاک است. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia aucheri و گونه غالب دوم آن Denderostellera lessertii است. گونه دوم بوته اي دايمي است که فاقد ارزش علوفه اي است و دام از آن استفاده نمي کند. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 6/3% باتراکم 89 بوته و گونه دوم به ترتيب 1/2% و 29 بوته در 100 مترمربع است. مساحت اين جامعه 157 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Cousinia multiloba, Ephedra strobilacea, Matthiola alyssifolia, Poa bulbosa, Tulipa biflora, Ziziphora clinopodioides, Nonnea persica, Eurotia ceratoides, Eremurus persicus, Geranium tuberosum, Prangus ferulacea, Fibigia suffruticosa, Fumaria vaillantii, Reseda lutea, Euphorbia cheriadenia, Veronica campylopoda
جامعه Artemisia aucheri- Ephedra
اين جامعه در غرب روستاي هستيجان و دامنه شمالي کوه برف انبار آن مسقر شده است. از ارتفاع 2000 تا 2200 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه 15% تا 60% متغيير است و شيب رويشگاه در جهات جغرافيايي شمالي و غربي است. رده خاک آن Entisols با زيررده Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لوم رسي شني مي باشد. عمق اين خاک ها کم است و محدوديت رويشگاه شيب تند، عمق کم و حضور سنگريزه ها در سطح و عمق خاک است. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia aucheri و گونه غالب دوم آن Ephedra strobilacea است. گونه دوم درختچه اي و بنابراين خشبي است و به علت داشتن ازدياد غير جنسي پراکنش تجمعي يا توده اي دارد که فاقد ارزش علوفه اي است و دام از آن استفاده زياد نمي کند. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 6/4% باتراکم 189 بوته و گونه دوم به ترتيب 4/2% و 49 بوته در 100 مترمربع است. مساحت اين جامعه 31 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Stachys inflate, Noaea mucronata, Astragalus parrowianus, Echinops cephalotes, Astragalus parrowianus, Stipa barbata, Scariola orientalis, Poa bulbosa, Eryngium billardieri, Centurea virgata, Prangus ferulacea, Gundelia tournefortii, Melica jacquemontii, Scrophularia striata
جامعه Artemisia aucheri- Eremurus
اين جامعه در کوهپايه هاي شمال و جنوبي کوه خرسنگ و در حاشيه جنوب شرقي منطقه پناهگاه حيات وحش موته مسقر شده است. از ارتفاع 2200 تا 2500 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه 8% تا 30% متغيير است و شيب رويشگاه در جهات جغرافيايي مختلف قرار دارد. رده خاک هاي آن Aridisols و Entisols با زيررده هاي Calsids, Gypsids و Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لوم رسي شني و لوم رسي مي باشد. عمق اين خاک ها کم است و محدوديت رويشگاه عمق کم و حضور سنگريزه ها در سطح و عمق خاک است و وجود لايه هاي محدود کننده آهکي و گچي در عمق خاک مي باشد. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia aucheri و گونه غالب دوم آن Eremurus persicus است. گونه دوم از جمله گونه هاي زيبا و مناسب تزئين باغچه مي باشد که ارتفاع گياه تا 70 سانتي متر مي رسد و به علت داشتن مواد مختلف فاقد ارزش علوفه اي است و دام از آن استفاده نمي کند. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 33% باتراکم 516 بوته و گونه دوم به ترتيب 3/8% و 78 بوته در 100 مترمربع است. مساحت اين جامعه 792 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Carex stenophylla, Stipa barbata, Cousinia cylindracea, Eurotia ceratoides, Rheum ribes, Veronica spp, Festuca ovina, Scariola orientalis, Iris songarica, Astragalus podolobus, Stachys inflate, Astragalus tribuloides, Poa bulbosa, Acantholimon bracteatum, Astragalus parrowianus, Acantholimon spp, Scorzonear spp, Tulipa spp, Valerianella spp
توليد علوفه در اين جامعه توسط گونه هاي زير صورت مي گيرد:
Stipa barbata, Rheum ribes, Eurotia ceratoides, Festuca ovina
گونه هاي خوشخوراک در اين جانعه محدود است بطوريکه گونه هاي کلاس I خوشخوراکي 5/1%، گونه هاي کلاس II حدود 4/80% و گونه هاي کلاس III 1/18% را تشکيل مي دهند.
جامعه Artemisia aucheri- Gundelia
اين جامعه در دامنه شرقي کوه ريشاوند موته مسقر شده است. از ارتفاع 2000 تا 2500 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه صفر% تا 60% متغيير است و شيب رويشگاه در جهات جغرافيايي عمدتا شرقي قرار دارد. رده خاک هاي آن Entisols با زيررده Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لوم رسي شني و آبرفت هاي بادبزني شکل بالايي مي باشد. عمق اين خاک ها متوسط است و محدوديت رويشگاه شيب تند و وجود تخته سنگ و سنگريزه هاي فراوان در اعماق خاک است. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia aucheri و گونه غالب دوم آن Gundelia tournefortii است. گونه دوم از جمله گونه هاي خاردار است که دام نمي تواند از علوفه تازه آن استفاده کند ولي در برخي مراتع بعد از تشکيل گل، کل گياده را برداشت کرده و خشک مي کنند و پس از کوبيدن و خرد کردن ، آنرا به جاي علوفه خشک در زمستان به دام مي دهند. ارتفاع گیاه کنگر تا 55 سانتي متر مي رسد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 5/7% باتراکم 203 بوته و گونه دوم به ترتيب 3/2% و 29 بوته در 100 مترمربع است.تاج پوشش کل اين جامعه 6/15% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 300 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 76% است. مساحت اين جامعه 1519 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Scariola orientalis, Stipa barbata, Noaea mucronata, Astragalus parrowianus, Stachys inflate, Poa bulbosa, Cousinia cylindracea, Eryngium billardieri, Scrophularia leucoclada, Astragalus effuses, Euphorbia cheriadenia, Melica jacquemontii, Valerianella spp
عمده توليد علوفه در اين جامعه با Melica jacquemontii مي باشد.
جامعه Artemisia aucheri-Noaea
اين جامعه در حاشيه جنوبي منطقه و در جنوب روستاي لاي بيد مسقر شده است. از ارتفاع 2200 تا 2400 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه 3% تا 30% متغيير است و شيب رويشگاه در جهات جغرافيايي عمدتا شيب هاي شمالي و شرقي قرار دارد. رده خاک آن Aridisols با زيررده هاي Calcidsو Gypsidsهستند. واحدهاي اراضي آن تپه هاي نسبتا مرتفع با قلل مدور متشکل از تشکيلات آهکي و با خاک هاي کم عمق و کوه هاي نسبتا مرتفع شامل تشکيلات کوارتزيت و مرمر با خاک کم عمق است. خاک رويشگاه آن بافت لوم رسي شني و محدوديت رويشگاه وجود لايه هاي گچي و آهکي در عمق خاک و وجود سنگ و سنگريزه زياد در سطح و عمق خاک است. شيب تند و وجود تخته سنگ و سنگريزه هاي فراوان در اعماق خاک است. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia aucheri و گونه غالب دوم آن Noaea mucronata است. گونه دوم از جمله گونه هاي نيمه بوته اي است که دام در اولين مراجعه در اوايل رشد مي تواند از رشد تازه آن استفاده کند. بعلت چراي مفرط شکل اصلي بوته تغيير مي کند تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 5/7% باتراکم 169 بوته و گونه دوم به ترتيب 5/4% و 116 بوته در 100 مترمربع است.تاج پوشش کل اين جامعه 8/12% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 300 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 55% است. مساحت اين جامعه 180 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Scariola orientalis, Stachys inflate, Stipa barbata, Verbascum speciosum, Carex stenophylla, Poa bulbosa, Euphorbia cheriadenia, Eremurus persicus, Cousinia cylindracea, Iris songarica, Astragalus parrowianus, Eremostachys Peganum harmala, Malcolmia africana, Isatis minima
جامعه Artemisia aucheri-Rheum
اين جامعه در تپه ماهورهاي غرب معدن طلاي چشمه دستار مسقر شده است. از ارتفاع 2100 تا 2300 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه 8% تا 30% متغيير است و شيب رويشگاه در جهات جغرافيايي مختلف و با شيب تقريبا يکنواخت قرار دارد. واحدهاي اراضي آن تپه هاي مرتفع با قلل کشيده و با خاک هاي بسيار کم عمق سنگريزه دار است. رده خاک هاي آن Entisols با زيررده Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لوم شني مي باشد. محدوديت خاک رويشگاه شيب نسبتا تند و وجود سنگريزه هاي فراوان در اعماق و سطح خاک است. اين خاک ها کم عمق هستند. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia aucheri و گونه غالب دوم آن Rheum ribes است. گونه دوم از جمله گونه هاي خوشخوراک براي تعليف دام است. ارتفاع گياه تا 50 سانتي متر مي رسد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 5/7% باتراکم 114 بوته و گونه دوم به ترتيب9/3% و 96 بوته در 100 مترمربع است.تاج پوشش کل اين جامعه 14% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 300 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 40% است. مساحت اين جامعه 197 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Astragalus parrowianus, Acantholimon spp, Eryngium billardieri, Bromus tomentellus, Poa bulbosa, Acanthophyllum spp, Stipa barbata, Verbascum spp, Ferula ovina, Noaea mucronata, Scariola orientalis, Peganum harmala, Echinops spp, Cousinia congesta, Prangus ferulacea, Astragalus catacamptus, Oryzopsis molinioides, Prangus asperula, Tucrium orientale, Valerianella plagiostephana, Erodium icutarium, Hordeum marinum
توليد علوفه در اين جامعه توسط گونه هاي زير صورت مي گيرد:
Rheum ribes, Artemisia aucheri, Poa bulbosa, Bromus tomentellus
جامعه Artemisia aucheri- Stipa
اين جامعه در دامنه غربی کوه سیاه تیر و تپه ماهورهای شمال غرب کوه سیاه مسقر شده است. از ارتفاع 2100 تا 2400 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه 5% تا 30% متغيير است و شيب رويشگاه در تمام جهات جغرافيايي مختلف قرار دارد. واحدهاي اراضي آن فلات ها با پستی و بلندی کم با خاک های آهکی و گچی عمیق، کوه هاي بسیار مرتفع با قلل تیز و کشيده و با خاک هاي بسيار کم عمق آهکی سنگريزه دار است. رده خاک هاي آنAridisols و Entisols با زيررده های Calcids و Gypsids و Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لوم شني و لوم رسی شنی مي باشد. محدوديت خاک رويشگاه این جامعه عمق کم خاک که در فلات ها این محدودیت کمتر است، شيب نسبتا تند و وجود سنگريزه هاي فراوان در اعماق و سطح خاک است. اين خاک ها کم عمق هستند. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia aucheri و گونه غالب دوم آن Stipa barbata یا گیس پیرزن است. گونه دوم از جمله گونه هاي مناطق خشک و نیمه خشک است که در بسیاری از مناطق کشور مورد توجه دام برای تعلیف قرار نمی گیرد اما در این منطقه و با توجه به ترکیب گونه های پوشش گیاهی در کلاس خوشخوراکی متوسط قرار می گیرد. ارتفاع گياه تا 70 سانتي متر مي رسد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 9/6% باتراکم 257 بوته و گونه دوم به ترتيب 5/1% و 42 بوته در 100 مترمربع است.تاج پوشش کل اين جامعه 13% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 300 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 54% است. مساحت اين جامعه 810 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Noaea mucronata, Astragalus parrowianus, Rheum ribes, Stachys inflate, Eurotia ceratoides, Poa bulbosa, Carex stenophylla, Gypsophila acantholimoides, Centurea persica, Acanthophyllum Acantholimon spp, Scariola orientalis, Echinops cephalotes, Cousinia cylindracea, Festuca ovina, Bromus tomentellus
جامعه Artemisia aucheri-Verbascum
اين جامعه در کنار آبراهه اصلی بین کوه ریشاوند و کوه قبله مسقر شده است. از ارتفاع 2000 تا 2200 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه معمولا کمتر از 10% است و شيب رويشگاه تقریبا جهت جغرافيايي خاص ندارد. واحدهاي اراضي آن تپه های نسبتا بلند شیلی و مارنی است که خاک ها عمق کم تا متوسط دارد. رده خاک Entisols با زيررده Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لوم شني مي باشد. محدوديت خاک رويشگاه این جامعه عمق کم خاک و وجود سنگريزه هاي فراوان در اعماق و سطح خاک است. اين خاک ها کم عمق هستند. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia aucheri و گونه غالب دوم آن Verbascum speciosum یا خرگوشک است. گونه دوم از جمله گونه هاي سمی و مهاجم مناطق خشک و نیمه خشک است که مورد تعلیف دام قرار نمی گیرد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 3/10% باتراکم 79 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 2/4% و 24 بوته در 100 مترمربع است.تاج پوشش کل اين جامعه 22% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 266 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 58% است. مساحت اين جامعه 32 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Carex stenophylla, Noaea mucronata, Poa bulbosa, Stachys inflate, Iris songarica, Scariola orientalis, Stipa barbata, Euphorbia decipiens, Peganum harmala, Cousinia cylindracea, Scorzonear spp, Eryngium billardieri, Valerianella spp, Veronica spp
حدود 54% گونه ها جزو کلاس II و 45% هم جزو کلاس III خوشخوراکی هستند، لذا تولید چندانی ندارند.
این جامعه گسترده ترین جامعه گیاهی پناهگاه حیات وحش موته است که در منطقه دارای24 زیر جامعه است:
1-جامعه اصلی Artemisia sieberi
2-جامعه Artemisia sieberi- Acantholimon
3-جامعه Artemisia sieberi- Alhagi
4-جامعه Artemisia sieberi- Anabasis
5-جامعه Artemisia sieberi- Astragalus
6-جامعه Artemisia sieberi- Carex
7-جامعه Artemisia sieberi- Centaurea
8-جامعه Artemisia sieberi- Cousinia
9-جامعه Artemisia sieberi- Daphne
10-جامعه Artemisia sieberi- Ephedra
11-جامعه Artemisia sieberi-Eremurus
12-جامعه Artemisia sieberi- Euphorbia
13-جامعه Artemisia sieberi- Gailonia
14-جامعه Artemisia sieberi- Gundelia
15-جامعه Artemisia sieberi- Haloxylon
16-جامعه Artemisia sieberi- Halocnemum
17-جامعه Artemisia sieberi- Hertia
18-جامعه Artemisia sieberi- Iris
19-جامعه Artemisia sieberi- Noaea
20-جامعه Artemisia sieberi- Peganum
21-جامعه Artemisia sieberi- Salsola
22-جامعه Artemisia sieberi- Stipa
23-جامعه Artemisia sieberi- Stachys
24-جامعه Artemisia sieberi- Zygophyllum
در ذیل به طور اختصار خصوصیات رویشگاه، جامعه و گونه های همراه هر کدام شرح داده می شود:
1-جامعه اصلی Artemisia sieberi
این جامعه گسترده ترین جامعه گیاهی منطقه است که در ناحیه رویشی ایران و توران دشتی می روید. اکثر دشت های وسیع منطقه و کوهپایه ها و مناطق کم شیب را می پوشاند. بطور عمده نیمه جنوبی منطقه پناهگاه را پوشش می دهد. از ارتفاع 1800 تا 2200 متر از سطح دريا واقع شده است. شيب رويشگاه معمولا کمتر از صفر تا 12% متغییر است و شيب رويشگاه معمولا کمتر از 8% است. واحدهاي اراضي آن فلات ها و تراس های قدیمی با خاک های عمیق و خیلی عمیق آهکی و گچی و آبرفت های بادبزنی شکل است که سنگریزه دار است و خاک های عمیق تا بسیار عمیق آبرفتی دارد. رده خاک هاي آنAridisols با زيررده های Calcids و Gypsids هستند. خاک غالب رويشگاه آن بافت لوم شني تا لوم رسی شنی مي باشد. محدوديت خاک رويشگاه این جامعه علاوه بر لایه های محدود کننده گچی و آهکی در عمق وجود سنگريزه هاي فراوان عمقی و سطحی خاک است. اين خاک ها کم عمق هستند. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 3/10% باتراکم 79 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب15% و 216 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل جامعه 8/17% و ترکم بیش از 300 پایه گیاه دایمی در 100 مترمربع است. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 45% است. مساحت اين جامعه 63957 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Noaea mucronata, Scariola orientalis, Stachys inflate, Hertia angustifolia, Peganum harmala, Zygophyllum spp, Stipa barbata, Euphorbia spp, Carex stenophylla, Malcolmia africana, Poa bulbosa, Cousinia cylindracea, Acantholimon spp, Eurotia ceratoides, Scorzonear spp, Eryngium bungei, Eremurus persicus, Denderostellera lessertii, Astragalus effuses
2-جامعه Artemisia sieberi- Acantholimon
اين جامعه در دامنه جنوبی کوه شیخ احمد مسقر است. از ارتفاع 1800 تا 2100 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه معمولا از 2% تا 30% است و شيب رويشگاه عمدتا جهت جغرافيايي شیب جنوبی و در محل های بدون شیب جهتی ندارد. واحدهاي اراضي آن تپه های نسبتا بلند با قلل گرد و مدور متشکل از خاک های آهکی نیمه عمیق و آبرفت های بادبزنی شکل سنگریزه دار که خاک ها عمق تا بسیار عمیق دارد.. رده خاک Entisols با زيررده Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لوم رسی شني مي باشد. محدوديت خاک رويشگاه این جامعه وجود سنگريزه هاي زیاد در اعماق و سطح خاک است. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن گونه های مختلف Acantholimon است. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 7/3% باتراکم 36 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 6/2% و 19 بوته در 100 مترمربع است. قابل ذکر است که گونه Noaea mucronata دارای تاج پوشش قابل توجه در این جامعه است.که به حدود 2% و 124 پایه در 100 مترمربع می رسد. تاج پوشش کل اين جامعه 10% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 212 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 53% است. مساحت اين جامعه 575 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Peganum harmala, Stachys inflate, Scariola orientalis, Astragalus schistosus, Stipa barbata, Euphorbia decipiens, Denderostellera lessertii, Carex stenophylla, Scorzonear laciniata, Cousinia cylindracea, Astragalus macropelmatus, Poa bulbosa, Gypsophila acantholimoides
3-جامعه Artemisia sieberi- Alhagi
اين جامعه به صورت لکه های کوچک در داخل جامعه بزرگ اصلی Artemisia sieberi در کف یا کنار آبراهه ها مسقر است. از ارتفاع 1500 تا 2200 متر از سطح دريا مستقر است. شيب متوسط رويشگاه 8% است که جهت جغرافيايي مشخصی ندارد. این رویشگاه در آبراهه ها یا کنار آبراهه های موجود بر روی آبرفت های عهد حاضر و فلات ها و تراس های قدیمی قرار گرفته است. خاک های کم عمق دارد. رده خاک Entisols است. خاک رويشگاه آن بافت لومی دارد. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Alhagi camelorum است که جزو گونه های غیر خوشخوراک می باشد و فرم رویشی نیمه بوته ای دارد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 9/2% باتراکم 36 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 1/2% و 18 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 9% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 98 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 60% است. مساحت اين جامعه 289 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Scariola orientalis, Stachys inflate, Carex stenophylla, Poa bulbosa, Noaea mucronata, Euphorbia gedrosiaea, Cousinia congesta, Astragalus campylorrhynchu, Stipa barbata, Erodium cicutarium, Veronica sp
4-جامعه Artemisia sieberi- Anabasis
اين جامعه در دشت ها و مناطق مسطح مستقر است که بیشتر شمال غرب روستای موته، جنوب کوه های فخرالدین و تخت سرخ و غرب رودخانه شورآب را پوشانده است. از ارتفاع 1800 تا 2300 متر از سطح دريا مستقر است که بیشترین سطح آن از 2100 متر تا 2200 متر واقع شده است. شيب متوسط رويشگاه 5% است که جهت جغرافيايي مشخصی ندارد. واحد اراضی این رویشگاه فلات ها و تراس های قدیمی با خاک های عمق تا بسیار عمیق آهکی و گچی و دشت های سیلابی با شیب ملایم و پستی و بلندی کم است. رده خاک هاي آنAridisols و Entisols با زيررده های Calcids و Gypsids و Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لومی شنی و لوم دارد. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه را در لایه های محدود کننده آهکی و گچی در عمق خاک و نیز وجود سنگ و سنگریزه زیاد سطحی و عمقی می توان خلاصه کرد. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Anabasis aphyllaاست که جزو گونه های غیر خوشخوراک می باشد و فرم رویشی بوته ای دارد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 9/5% باتراکم 174 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 2/2% و 76 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 10% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 297 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 46% است. مساحت اين جامعه 3286 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Noaea mucronata, Seidlitzia florida, Valerianella dufresnia, Zygophyllum eurypterum, Astragalus effuses, Stipa barbata, Hertia angustifolia, Astragalus catacamptus, Eremurus persicus, Euphorbia collina, Malcolmia africana, Scrophularia striata
عمده تولید کننده علوفه این جامعه گونه های ذیل می باشند که گونه های کلاس I خوشخوراکی را ندارند:
Artemisia sieberi, Astragalus effuses, Noaea mucronata, Stipa barbata
5-جامعه Artemisia sieberi- Astragalus
اين جامعه در شمال غربی کوه فخرالدین و جنوب شرقی کوه تنگ قرقچی مستقر است از ارتفاع 2100 تا 2300 متر از سطح دريا مستقر است که بیشترین سطح آن از 2100 متر تا 2200 متر واقع شده است.. شيب متوسط رويشگاه بیش از 5% و کمتر از 12% است که جهت جغرافيايي مشخصی ندارد. واحد اراضی این رویشگاه تپه های نسبتا مرتفع با قلل مدور و خاک کم عمق و فلات ها و تراس های قدیمی با خاک های نیمه عمق تا بسیار عمیق آهکی است. رده خاک هاي آنAridisols با زيررده های Calcids و Gypsids هستند. خاک رويشگاه آن بافت لومی شنی و لومی رسی شنی دارد. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه لایه های محدود کننده آهکی و گچی در عمق خاک و نیز وجود سنگ و سنگریزه زیاد سطحی و عمقی می باشد. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Astragalus parrowianus است که جزو گونه های خاردار و غیر خوشخوراک می باشد و فرم رویشی بوته ای-درختچه ای دارد و تا 50 سانتیمتر ارتفاع رشد می کند که به گون زرد معروف است و فاقد ارزش علوفه ای است و دام از آن استفاده نمی کند. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 6/2% باتراکم 94 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 1/1% و 21 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 3/6% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 211 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 70% است. مساحت اين جامعه 1291 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Astragalus gossipinus, Stachys inflate, Scariola orientalis, Cousinia cylindracea, Noaea mucronata, Centurea gaubae, Acantholimon bracteatum, Stipa barbata, Poa bulbosa, Eryngium billardieri, Iris songarica, Eremurus persicus, Scrophularia striata, Euphorbia decipiens, Carex stenophylla
6-جامعه Artemisia sieberi- Carex
اين جامعه در سطح وسیع در منطقه یکه چاه در حاشیه پناهگاه و به صورت لکه ای در دامنه های کوه شیخ احمد بر روی اراضی تخریب شده وجود دارد. از ارتفاع 1700 تا 1900 متر از سطح دريا مستقر است شيب متوسط رويشگاه کمتر از 5% است که جهت جغرافيايي مشخص ندارد. واحد اراضی این رویشگاه فلات ها و تراس های قدیمی با خاک های نیمه عمق تا عمیق آهکی و آبرفت های بادبزنی شکل سنگریزه دار است که خاک های جوان نیمه عمیق هستند. رده خاک هاي آنAridisols و Entisols با تحت رده های Calcids و Orthents هستند.. خاک رويشگاه آن بافت لومی رسی شنی و لومی دارد. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه وجود سنگ و سنگریزه زیاد سطحی و عمقی می باشد و لایه های محدود کننده آهکی در عمق خاک است. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Carex stenophylla است که جزو گونه های شبیه گندمیان بوده و ازدیاد غیر جنسی دارد که دوره رشد گونه حداکثر 40 روز است. خوشخوراک نمی باشد ولی دام تا حدودی از آن استفاده می کند.و فرم رویشی علفی دارد فاقد ارزش علوفه ای است تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 10% باتراکم 252 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 6/3% و 619 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه به 15% مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 70% است. مساحت اين جامعه 597 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Peganum harmala, Poa bulbosa, Stipa barbata, Stachys inflate, Scariola orientalis, Noaea mucronata, Eurotia ceratoides, Echinops spp, Valerianella spp, Hordeum marinum, Astragalus effuses, Centurea virgata, Erodium cicutarium
7-جامعه Artemisia sieberi- Centaurea
اين جامعه در سطح کوچک به صورت دو لکه در جنوب شرقی کوه تنک قرقچی و در کف آبراهه ها دیده می شود.پراکندگی جامعه. در ارتفاع متوسط 2150 متر از سطح دريا است شيب متوسط رويشگاه کمتر از 5% است که جهت جغرافيايي مشخص ندارد. بر روی آبراهه های واحد اراضی تپه های نسبتا مرتفع با خاک های کم عمق. رده خاک هاي آنAridisols با تحت رده Orthents هستند.. خاک رويشگاه آن بافت لومی رسی شنی دارد. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Centurea behen است که جزو فورب های چندساله بوده و حداکثر 40 سانتی متر ارتفاع دارد. فرم رویشی علفی دارد تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 9% باتراکم 86 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 5% و 84 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه به 16% مي رسد و تراکم گونه های دایمی آن به247 پایه در 100 مترمربع دارد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 52% است. مساحت اين جامعه 43 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Stipa barbata, Pteropyrum olivieri, Noaea mucronata, Salsola spp, Poa bulbosa, Zygophyllum eurypterum, Carex stenophylla, Allium sp, Stachys inflate, Eremurus persicus, Peganum harmala, Cousinia congesta
8-جامعه Artemisia sieberi- Cousinia
اين جامعه در سطح گسترده ای از منطقه پناهگاه حیات وحش موته مستقر است که بیشتر در کوه های دز، پارسمند، زرد قلعه و کوه ناقه در شمال منطقه، کوه های خاک و بریده در مرکز منطقه و در غرب کوه بیمار در امتداد جاده اصفهان به تهران و حاشیه جنوب شرقی منطقه می توان دید. از ارتفاع 1500 تا 2300 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه از صفر% تا 30% متغییر است که عمده مساحت آن در کمتر از 12% مستقر شده است. جهت های جغرافيايي متفاوتی را در اراضی شیب دار اشغال کرده و در مناطق صاف هم جهت اهمیتی ندارد. واحد اراضی این رویشگاه فلات ها و تراس های قدیمی با خاک های عمق تا بسیار عمیق آهکی و گچی و آبرفت های بادبزنی شکل بالایی و پائینی با خاک های عمیق تا بسیار عمیق و جوان می باشند. رده خاک هاي آنAridisols و Entisols با زيررده های Calcids و Gypsids و Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لومی و لومی رسی شنی دارد. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه را در لایه های محدود کننده آهکی و گچی در عمق خاک و نیز وجود سنگ و سنگریزه زیاد سطحی و عمقی می توان عنوان کرد. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Cousinia cylindracea است که جزو گونه های مهاجم و غیر خوشخوراک می باشد که در مراتع تخریب یافته مناطق استپی و نیمه استپی زیاد است و مراتع را اشکال می کند. دام قادر به استفاده از این گونه نمی باشد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 3/5% باتراکم 128 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 2% و 46 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 13% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 294 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 32% است. مساحت اين جامعه 6730 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Nonnea persica, Stipa barbata, Eremurus persicus, Stachys inflate, Scariola orientalis, Astragalus callistachys, Asperula glomerata, Scorzonear spp, Gypsophila acantholimoides, Carex stenophylla, Poa bulbosa, Erodium cicutarium, Gundelia tournefortii, Malcolmia africana, Euphorbia decipiens
9-جامعه Artemisia sieberi- Daphne
اين جامعه در تپه ماهورهای جنوب کوه پارسمند و غرب روستای گلچشمه و ارتفاعات غرب کوه بریده دیده می شود. از ارتفاع 1800 تا 2200 متر از سطح دريا مستقر است. شيب متوسط رويشگاه 2% تا 60% است که جهت جغرافيايي مختلف پراکنده است و شیب مشخصی را اشغال نمی کند. این رویشگاه در تپه های مرتفع تا نسبتا مرتفع قرار گرفته است که. خاک های کم عمق دارد. رده خاک Entisols است و تحت رده Orthents دارد. خاک رويشگاه آن بافت لوم شنی و لوم رسی شنی دارد. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه شیب های تند، عمق کم خاک و وجود سنگ و سنگریزه زیاد سطحی و عمقی است. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Daphne mucronata است که درختچه ای است و جزو گونه های غیر خوشخوراک می باشد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 2/3% باتراکم 76 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 1% و 1 درختچه در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 8% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 211 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 76% است. مساحت اين جامعه 309 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Eurotia ceratoides, Astragalus parrowianus, Ephedra spp, Noaea mucronata, Stachys inflate, Asperula glomerata, Stipa barbata, Acantholimon bracteatum, Acantholimon spp, Centurea virgata, Eryngium billardieri, Echinops cephalotes, Poa bulbosa, Scariola orientalis
10-جامعه Artemisia sieberi- Ephedra
اين جامعه در دامنه جنوبی کوه تخت سرخ منطقه پناهگاه حیات وحش موته مستقر است از ارتفاع 2100 تا 2300 متر از سطح دريا گسترده گردیده. شيب رويشگاه از صفر% تا 30% متغییر است که عمده مساحت آن در کمتر از 8% مستقر شده است. جهت های جغرافيايي متفاوتی را در اراضی شیب دار اشغال کرده. واحد اراضی این رویشگاه تپه های نسبتا مرتفع با خاک های کم عمق تا نیمه عمیق و واریزه های بادبزنی شکل سنگریزه دار می باشند. رده اصلی خاک هاي آنAridisols و Entisols با زيررده های Calcids و Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لومی شنی و لومی رسی دارد. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه را عمق کم خاک، شیب تند و نیز وجود سنگ و سنگریزه زیاد سطحی و عمقی می توان ذکر کرد. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Ephedra strobilacea است که جزو گونه های خوشخوراک نمی باشد. دام از سرشاخه های این گونه مقدار کمی استفاده می کند. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 3/3% باتراکم 112 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 2% و 145 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 6% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 300 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 67% است. مساحت اين جامعه 418 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Ephedra intermedia, Cousinia cylindracea, Noaea mucronata, Stachys inflate, Stipa barbata, Scariola orientalis, Acantholimon spp, Astragalus sp, Gypsophila acantholimoides, Denderostellera lessertii, Poa bulbosa, Zygophyllum atriplicoides, Eryngium bungei, Eremurus persicus, Sameraria elegans
11-جامعه Artemisia sieberi- Eremurus
اين جامعه در کوهپایه های شمال غرب روستای زرکان، شمال شرق مسته کوه و شمال غرب کوه خرسانک در جنوب منطقه پناهگاه حیات وحش موته مستقر است از ارتفاع 2100 تا 2300 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه کمتر از 5% است. واحد اراضی این رویشگاه فلات ها و تراس های قدیمی با خاک های عمق تا بسیار عمیق آهکی می باشند. رده خاک هاي آنAridisols با زيررده های Calcids و Gypsids هستند. خاک رويشگاه آن بافت لومی شنی و لومی رسی شنی دارد. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه را در لایه های محدود کننده آهکی و گچی در عمق خاک است. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Eremurus persicus است که جزو گونه صنعتی ولی غیر خوشخوراک می باشد که در مراتع مناطق استپی و نیمه استپی دیده می شود. دام قادر به استفاده از این گونه نمی باشد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 3/6% باتراکم 133 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 3% و 88 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 17% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 300 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 26% است. مساحت اين جامعه 4397 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Noaea mucronata, Eurotia ceratoides, Scariola orientalis, Astragalus cephalantus, Euphorbia cheriadenia, Iris songarica, Malcolmia africana, Stachys inflate, Astragalus campylorrhynchu, Eremurus inderensis, Stipa barbata, Astragalus effuses, Cousinia cylindracea, Carex stenophylla, Astragalus podolobus, Hertia angustifolia, Scorzonear
12-جامعه Artemisia sieberi- Euphorbia
اين جامعه در سطح وسیع در حاشیه جنوبی روستای نیم ور و به شکل لکه ای در نیمه جنوبی منطقه پناهگاه حیات وحش موته مستقر است از ارتفاع 1900 تا 2100 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه کمتر از 5% است. واحد اراضی این رویشگاه آبرفت های بادبزنی شکل سنگریزه دار پایینی با خاک های عمیق تا بسیار عمیق می باشند. رده خاک Aridisols با زيررده های Calcids هستند. خاک رويشگاه آن بافت لومی دارد. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه وجود سنگ و سنگریزه زیاد سطحی و عمقی است. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Euphorbia cheriadenia است که جزو گونه های مهاجم علفی و سمی است غیر خوشخوراک می باشد که در مراتع مناطق استپی و نیمه استپی دیده می شود. و مورد استفاده دام قرار نمی گیرد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول5/2% باتراکم 41 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 2% و 22 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 3/8% و تراکم گونه هاي پايا 148 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 57% است. مساحت اين جامعه 873 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Tucrium orientale, Acantholimon spp, Noaea mucronata, Stachys inflate, Cousinia cylindracea, Scariola orientalis, Acantholimon bracteatum, Echinops spp, Stipa barbata, Astragalus cornucaprae, Astragalus glaucacanthus, Peganum harmala, Astragalus parrowianus, Astragalus callistachys, Gypsophila acantholimoides, Poa bulbosa, Hordeum marinum, Isatis spp
13-جامعه Artemisia sieberi- Gailonia
اين جامعه در حدفاصل جاده موته-گلپایگان و روستای رباط ترک در امتداد جاده اصلی اصفهان-تهران مستقر است از ارتفاع 1900 متر از سطح دريا با شيب رويشگاه کمتر از 5% واقع شده. واحد اراضی این رویشگاه آبرفت های بادبزنی شکل سنگریزه دار پایینی با خاک های عمیق تا نیمه عمیق و بافت متوسط لوم شنی دارد. رده خاک Aridisols با زيررده های Calcids هستند. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه وجود سنگ و سنگریزه زیاد سطحی و عمقی است. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Gailonia aucheri است که جزو گونه های چوبی است و غیر خوشخوراک می باشد که در مراتع مناطق استپی و نیمه استپی دیده می شود. و مورد استفاده دام قرار نمی گیرد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول5/2% باتراکم 66 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 1% و 18 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 7/5% و تراکم گونه هاي پايا 167 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 45% است. مساحت اين جامعه 377 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Stipa barbata, Euphorbia cheriadenia, Noaea mucronata, Scariola orientalis, Poa bulbosa, Carex stenophylla, Stachys inflate, Eremurus persicus, Peganum harmala, Cousinia congesta, Scorzoneara spp
14-جامعه Artemisia sieberi- Gundelia
اين جامعه در تپه ماهورها و کوهپایه های اطراف کوه های ذرسفید و پارسمند و در غرب کوه زرد قلعه در حاشیه منطقه پناهگاه حیات وحش موته مستقر است از ارتفاع 1700 تا 2100 متر از سطح دريا گسترده گردیده. شيب رويشگاه از 2% تا 60% متغییر است که عمده مساحت آن در شیب های 5 تا 30% مستقر شده. واحد اراضی این رویشگاه تپه های نسبتا مرتفع با قلل گرد و با خاک های کم عمق تا نیمه عمیق و فلات ها و تراس های قدیمی با خاک های نیمه عمیق تا عمیق آهکی و گچی می باشند. رده اصلی خاک هاي آنAridisols و Entisols با زيررده های Calcids و Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لومی شنی دارد. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه را عمق کم خاک، شیب تند و نیز وجود لایه های محدود کننده عمقی آهکی و گچی می توان ذکر کرد. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Gundelia tournefortii است که جزو گونه های خوشخوراک نمی باشد. دام از این گونه به صورت مستقیم استفاده نمی کند ولی دامداران گیاه را جمع آوری کرده و پس از خشکانیدن کوبیده و خرد شده آنرا در زمستان به دام می دهند. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 5/13% باتراکم 238 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 2% و 29 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 17% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 300 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 68% است. مساحت اين جامعه 2835 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Acantholimon spp, Scariola orientalis, Noaea mucronata, Stipa barbata, Acanthophyllum, Astragalus parrowianus, Stachys inflate, Poa bulbosa, Cousinia cylindracea, Eryngium billardieri, Scrophularia striata, Scorzonera spp, Gypsophila acantholimoides, Astragalus effuses, Euphorbia spp
15-جامعه Artemisia sieberi- Haloxylon
اين جامعه در غرب کوه فخرالدین و شمال غرب کوه تخت سرخ دیده می شود. متوسط ارتفاع 2150 متر از سطح دريا که شيب متوسط رويشگاه 5% است و جهت جغرافیایی شیب مشخصی را اشغال نمی کند. این رویشگاه در آبرفت های بادبزنی شکل سنگریزه دار بالایی با خاک های کم عمق تا نیمه عمیق و بافت خاک سبک تا متوسط لوم رسی شنی قرار دارد. رده خاک Entisols است و تحت رده Orthents دارد. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه وجود سنگ و سنگریزه زیاد سطحی و عمقی می باشد. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Halocnemum strobilaceum است که درختچه ای است که در مناطق خشک و بیابانی ایران زیاد می روید. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 2% باتراکم 62 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 1% و 3 درختچه در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 5% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 112 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 65% است. مساحت اين جامعه 184 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Nonnea persica, Stachys inflate, Scariola orientalis, Cousinia cylindracea, Stipa barbata, Astragalus campylorrhynchu, Carex stenophylla, Euphorbia gedrosiaea, Peganum harmala
16-جامعه Artemisia sieberi- Halocnemum
اين جامعه در جنوب جاده موته-گلپایگان نرسیده به غرب کوه دمه در منطقه پناهگاه حیات وحش موته مستقر است از ارتفاع 1900 تا 2100 متر از سطح دريا گسترده گردیده. شيب رويشگاه کمتر از 8% مستقر شده. واحد اراضی این رویشگاه شامل آبرفت های بادبزنی شکل پایینی با خاک های عمق تا بسیار عمیق می باشند. رده اصلی خاک هاي آنAridisols و Entisols با زيررده های Calcids و Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لومی شنی و یا لومی دارد. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه را وجود سنگ و سنگریزه زیاد سطحی و عمقی می توان ذکر کرد. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Halocnemum strobilaceum است که جزو گونه های بوته ای و خشبی غیرخوشخوراک می باشد. دام از این گونه استفاده نمی کند. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 8% باتراکم 87 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 4% و 35 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 15% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 246 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 52% است. مساحت اين جامعه 2698 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Stipa barbata, Noaea mucronata, Peganum harmala, Stachys inflate, Salsola dendroides, Anabasis aphylla, Poa bulbosa, Scorzonear laciniata, Alhagi camelorum, Salsola volkensii, Hertia angustifolia, Astragalus schystocalyx, Erodium oxyrrhynchum, Cousinia mutehensis, Euphorbia decipiens
17-جامعه Artemisia sieberi- Hertia
اين جامعه در سطح گسترده ای از منطقه پناهگاه حیات وحش موته در تپه ماهورها و فلات های غرب و جنوب غرب کوه دره برف هستیجان و بین دو کوه فخرالدین و گزرتو و در سطح کم و پراکنده در آبراهه ها و مناطق تخریب یافته در جامعه بزرگ درمنه دشتی دیده می شود. از ارتفاع 1700 تا 2200 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه از صفر% تا 30% متغییر است که عمده مساحت آن در کمتر از 8% مستقر شده است. واحد اراضی این رویشگاه تپه های مرتفع با خاک های آهکی کم عمق تا نیمه عمیق، فلات ها و تراس های قدیمی با شیب جانبی کم تا زیاد با خاک های آهکی عمق تا بسیار عمیق و آبرفت های بادبزنی شکل با خاک های عمیق تا بسیار عمیق است. رده خاک هاي آنAridisols و Entisols با زيررده های Calcids و Gypsids و Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لومی و لومی رسی شنی و یا لوم شنی دارد. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه را در لایه های محدود کننده آهکی و گچی در عمق خاک و نیز وجود شیب زیاد می توان عنوان کرد. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Hertia angustifolia است که جزو گونه های درختچه ای و مهاجم و غیر خوشخوراک می باشد که در مراتع تخریب یافته مناطق استپی و نیمه استپی زیاد است و مراتع را اشکال می کند. دام قادر به استفاده از این گونه نمی باشد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 5/4% باتراکم 105 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 2% و 8 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 10% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 164 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 31% است. مساحت اين جامعه 2511 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Nonnea persica, Cousiniacylindracea, Scariola orientalis, Denderostellera lessertii, Stipa barbata, Echinops spp, Peganum harmala, Poa bulbosa, Stachys inflate, Astragalus campylorrhynchu, Centurea gaubae, Euphorbia gedrosiaea, Sterigmostemum acanthocarpum, Glaucium elegans, Malcolmia africana, Eremurus persicus, Aellenia auricular, Chorispora tenella
18-جامعه Artemisia sieberi- Iris
اين جامعه درمنطقه پناهگاه حیات وحش موته در شمال غرب محیط بانی شهید جوادیان و در حاشیه جنوبی این پناهگاه یحنی در شمال کوه لاچنار مستقر است از ارتفاع 2100 تا 2300 متر از سطح دريا گسترده گردیده. شيب رويشگاه کمتر از8% است. واحد اراضی این رویشگاه شامل فلات ها و تراس های قدیمی با شیب کم هستند. خاک های آن دارای عمق زیاد و آهکی می باشند. رده اصلی خاک هاي آنAridisols با زيررده های Calcids و Gypsids هستند. خاک رويشگاه آن بافت لومی شنی و لوم رسی شنی دارد. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه را وجود لایه های محدود کننده عمقی آهکی و گچی و وجود سنگ و سنگریزه زیاد سطحی و عمقی می توان ذکر کرد. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Iris songarica است که جزو گونه های زینتی و زیبای منطقه است که پیازدار بوده و ازدیاد غیر جنسی دارد و این گونه مورد تعلیف دام قرار نمی گیرد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 3% باتراکم 105 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 2% و 27 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 17% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 300 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 55% است. مساحت اين جامعه 1308 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Stachys inflate, Eremurus persicus, Scariola orientalis, Stipa barbata, Hertia angustifolia, Noaea mucronata, Cousinia cylindracea, Cousinia multiloba, Poa bulbosa, Tulipa biflora, Veronica campylopoda, Euphorbia cheriadenia, Tanacetum polycephalum, Fritillaria gibbosa, Carex stenophylla, Fumaria vaillantii
19-جامعه Artemisia sieberi- Noaea
اين جامعه در سطح گسترده ای در شمال غرب روستای هستیجان، غرب و جنوب روستای گلچشمه و تپه ماهورهای جنوب پیسه کوه و غرب کوه سوخته و در سطح کم و پراکنده در مناطق تخریب یافته جامعه بزرگ درمنه دشتی منطقه پناهگاه حیات وحش موته دیده می شود. از ارتفاع 1700 تا 2600 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه از صفر% تا 30% متغییر است که عمده مساحت آن در کمتر از 12% مستقر می باشد. واحد اراضی این رویشگاه تپه های نسبتا بلند با خاک هایکم عمق، فلات ها و تراس های قدیمی با شیب ملایم و خاک های آهکی و گچی عمیق تا بسیار عمیق و آبرفت های بادبزنی بالایی و پایینی با خاک های عمیق تا بسیار عمیق است. رده خاک هاي آنAridisols و Entisols با زيررده های Calcids و Gypsids و Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لومی، لوم رسی، لومی رسی شنی و یا لوم شنی دارد. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Noaea mucronata است که جزو گونه های زیاد شونده نیمه بوته ای بوده و در هر بهار در اوایل فصل رشد، رویش جدید مورد تعلیف دام قرار می گیرد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 7% باتراکم 169 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 5/4% و 116 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 15% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 300 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 55% است. مساحت اين جامعه 7766 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Scariola orientalis, Stachys inflate, Euphorbia cheriadenia, Stipa barbata, Astragalus camplanthus, Gypsophila acantholimoides, Cousinia cylindracea, Astragalus parrowianus, Eremurus persicus, Astragalus glaucacanthus, Carex stenophylla, Poa bulbosa, Denderostellera lessertii
20-جامعه Artemisia sieberi- Peganum
اين جامعه در سطح وسیع در شمال کوه ماهور و حاشیه جنوبی روستای موته و در سطح کم در محلهای اطراق دام و آغل ها و یا اطراف چشمه ها و بطور کلی در مناطق تخریب یلفته جامعه بزرگ درمنه دشتی دیده می شود. از ارتفاع 1700 تا 2300 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه از 5% کمتراست. واحد اراضی این رویشگاه شامل فلات ها و تراس های قدیمی با شیب جانبی کم هستند. خاک های آن نیمه عمیق یا دارای عمق زیاد وگچی یا آهکی و آبرفت های بادبزنی شکل پایینی با خاک های عمیق تا بسیار عمیق و جوان است. رده خاک هاي آنAridisols و Entisols با زيررده های Calcids و Gypsids و Orthents هستند. خاک رويشگاه آن بافت لومی و یا لوم شنی دارد. محدودیت این خاک ها وجود لایه های محدود کننده گچی و آهکی در عمق خاک و وجود سنگ و سنگریزه زیاد سطحی و عمقی است. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Peganum harmala است که جزو گونه های مهاجم، سمی و زیاد شونده است که هرگزمورد تعلیف دام قرار نمی گیرد. این گونه ازت دوست می باشد و به همین دلیل در محل های اطراق دام که شدت چرا موجب حذف پوشش گیاهی اصلی است، به سادگی مستقر شده و ازدیاد پیدا می کند. با کاهش پوشش مرتعی این گونه غالب شده و همه جا را تشکیل جامعه را می دهد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 4% باتراکم 82 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب2% و 23 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه حدود 8% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 194 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 33% است. مساحت اين جامعه 4764 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Carex stenophylla, Noaea mucronata, Scariola orientalis, Cousinia cylindracea, Malcolmia africana, Astragalus cornucaprae, Euphorbia cheriadenia, Echinops spp, Astragalus effuses, Scorzonear spp, Stachys inflate, Valerianella spp, Acantholimon bracteatum, Erodium cicutarium, Eurotia ceratoides, Astragalus podolobus
21-جامعه Artemisia sieberi- Salsola
اين جامعه در دو ناحیه از منطقه پناهگاه در جنوب و جنوب شرقی کوه شیخ احمد و آبراهه های واقه در غرب کوه گزرتو مستقر است.متوسط ارتفاع رویشگاه این جامعه 1850 متر از سطح دريا است که شيب رويشگاه کمتر از 5% می باشد. واحد اراضی این رویشگاه دشت های سیلابی نسبتا مسطح با شوری و قلیائیت و سطح سفر آب زیرزمینی بالا و با خاک های دارای بافت سنگین تا بسیار سنگین رسی است. محدودیت این خاک ها بافت سنگین، شوری و قلیاییت زیاد تا بسیار زیاد و نبود زهکشی است. گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Salsola dendroides است که جزو گونه های شورپسند و بوته ای است و کلاس خوشخوراکی آن متوسط است و گوسفند و بز از آن به خوبی استفاده می کند.به علت نبود زهکش طبیعی مناسب، سطح آب زیر زمینی بالا و شوری و قلیاییت شدید، درمنه دشتی جمعیت زیادی پیدا نمی کند که در مواردی حذف شده است و یا به صورت گونه دوم جامعه مستقر می گردد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 3/3% باتراکم 108 بوته و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 3% و 33 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 11% و تراکم گونه هاي پايا 201 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 6% است. مساحت اين جامعه 387 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Salsola tomentosa, Salsola rigida, Seidlitzia florida, Astragalus callistachys, Noaea mucronata, Alhagi camelorum, Atriplex griffithii, Artemisia calcarea, Salsola arbuscula, Limonium iranicum, Halocnemum strobilaceum, Eryngium bungei, Salsola volkensii, Aeluropus littoralis, Phragmites australis, Scorzonear laciniata, Poa bulbosa, Tamarix rammosissima
22-جامعه Artemisia sieberi- Stipa
اين جامعه در شمال غرب کوه سیاه تیر ، در امتداد جاده اصفهان - تهران بین کوه تنگ قرقچی وروستای رباط ترک ودر اطراف کوه تنگ مو دیده می شود . از ارتفاع 1900 تا 2300 متر از سطح دريا مستقر است. شيب این رويشگاه کمتراز 10% است رویشگاه این جامعه در فلات ها وتراس های قدیمی با شیب ملایم وخاک های آهکی وگچی عمیق تا نیمه عمیق هستند . رده خاک Aridisols است و تحت رده های Gypsidsو Calcidsدارد. خاک رويشگاه آن بافت لوم رسی و لوم رسی شنی دارد. محدودیت خاک رویشگاه این جامعه وجود لایه های محدود کننده آهکی وگچی و وجود سنگ وسنگریزه زیاد سطحی وعمقی است گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Stipa barbata است که از جمله گیاهان گراس دائمی است و از لحاظ خوشخوراکی در کلاس IIخوشخوراکی قرار می گیرد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 3/6% باتراکم 164 بوته در صد متر مربع و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 4 % و 164 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 6/15% و تراکم گونه هاي پايا به بيش از 300 پايه در 100 مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 1/45% است. مساحت اين جامعه 1/4324 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Noaea mucronata, Stachys inflate, Scabiosa orientalis, Eremurus persicus, Iris songarica, Lepidium persicum, Valerianella sp, Zygophyllum atriplicoides, Astragalus podolobus, Scorzonear spp, Eurotia ceratoides, Veronica sp, Isatis cappadocica, Fibigia suffruticosa, Ermopyrum sp, Clpeola dichotoma, Bromus tomentellus, Ceratocephalus falcatus, Delphinium saniculifoliom
23-جامعه Artemisia sieberi- Stachys
اين جامعه درحاشیه جنوبی منطقه موته در جنوب کوه لاچنار دیده می شود . از ارتفاع 2150 تا 2300 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه کمتر از 12% است رویشگاه این جامعه فلات ها و تراس های قدیمی با خاک های آهکی و گچی عمیق تا بسیار عمیق است. رده خاک هاي آنAridisols و با زيررده های Calcids و Gypsids هستند. خاک رويشگاه آن بافت لومی رسی شنی دارد.ومحدودیت اصلی آن وجود لایه های محدود کننده آهکی وگچی و وجود سنگ وسنگریزه زیاد سطحی وعمقی است گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آن Stachys inflate یا گاو پونه است که از جمله گیاهان فورب وپهن برگ بوده که مورد تعلیف دام اهلی قرار نمی گیرد واز گیاهان زینتی منطقه به شمار می رود . تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 5% باتراکم 127 بوته در 100 مترمربع و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 2/2% و 56 بوته در 100 مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 1/10% و عمده آن مربوط به گونه های غالب است . پوشش سنگ و سنگريزه حدود 32% است. مساحت اين جامعه 1182 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Scariola orientalis, Noaea mucronata, Stipa barbata, Astragalus tribuloides, Astragalus effuses, Euphorbia cheriadenia, Acantholimon spp, Echinops spp, Rochelia disperma, Andrachne telephioides, Cousinia cylindracea, Iris songarica, Acanthophyllum spp, Ajuga chamaecistus, Astragalus candolleanus, Eurotia ceratoides
24-جامعه Artemisia sieberi- Zygophyllum
این جامعه در دشت موته در جنوب جاده اصلی موته به گلپایگان مستقر شده است. گونه غالب اول آن درمنه دشتی است. گونه غالب دوم این جامعه را قیچ یا Zygophyllum eurypterum درختچه ای تشکیل می دهد.جامعه کسترده و به سادگی با درختچه های حدود نیم متر تا یک متر ارتفاع قابل شناسائی است. درختچه ها پراکنده بوده و تراکم محدود دارند اما بخوبی در این دشت خود را نشان می دهند. در این رویشگاه آبراهه های زیاد وجود دارد که نشان دهنده آبهای جاری محدود از بارندگی های فصلی است. تاج پوشش کل اين جامعه 14% و عمده آن مربوط به گونه های غالب است . پوشش سنگ و سنگريزه حدود 15% است. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Stipa barbata, Noaea mucronata, Salsola tomentosa, Malcolmia africana, Scariola orientalis, Stachys inflate, Eurotia ceratoides, Poa bulbosa, Peganum harmala, Hertia angustifolia, Scorzonear spp, Astragalus cornucaprae, Carex stenophylla, Iris songarica, Acantholimon spp
زير جامعه Artemisia sieberi- Zygophyllum
اين جامعه در سطح وسيع در شمال وغرب کوه دمه ، غرب وجنوب کوه گزتو ، شمال ، غرب و جنوب غرب کوه تخت سرخ وغرب رودخانه شورآب ودر سطح کم وپراکنده و به صورت لکه اي در داخل جامعه بزرگ درمنه دشتي ديده مي شود. اين رويشگاه فلات ها وتراس هاي قديمي با خاک هاي آهکي وگچي عميق و آبرفت هاي بادبزني شکل سنگريزه دار با خاک هاي جوان عميق تا بسيار عميق واقع شده است. از لحاظ بافت رويشگاه اين جامعه بر روي خاک هايي با بافت لوم شني ، لوم شني رسي ولوم قرار دارد محدوديت خاک اين رويشگاه وجود لايه هاي محدود کننده آهکي وگچي وسنگ وسنگريزه سطحي وعمقي زياد است گونه غالب اول اين جامعه Artemisia sieberi و گونه غالب دوم آنZygophyllum eurypterum مي باشد که از جمله گياهان درختچه اي منطقه مي باشد که برگ و ميوه آن مورد تعليف دام اهلي قرار نمي گيرد. تاج پوشش کل اين جامعه 32% و تراکم گونه هاي پايا به غير از Carex stenophylla بيش از 300پايه در صد مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 49% است. مساحت اين جامعه 10348 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Stipa barbata, Noaea mucronata, Salsola tomentosa, Scariola orientalis, Stachys inflate, Eurotia ceratoides, Poa bulbosa, Peganum harmala, Hertia angustifolia, Scorzonear spp, Astragalus cornucaprae, Carex stenophylla, Iris songarica, Acantholimon spp
اين جامعه درحاشيه جنوبي منطقه مورد مطالعه جنوب روستاي لاي بيد ديده مي شود. گونه غالب اول اين جامعه Astragalus parrowianus و گونه غالب دوم آن Artemisia sieberi مي باشد. علاوه بر دو گونه غالب ، پوشش تاجي گونه Cousinia cylinderacea هم قابل توجه مي باشد
اين جامعه در مسيل ها و آبراهه هاي واقع در جنوب روستاي رباط ترک مستقر گرديده است. اين رويشگاه روي دشت هاي سيلابي با شيب ملايم و خاک هاي عميق تا بسيار عميق با شوري و قليائيت متوسط و با بافت سنگين رسي قرار دارد. گونه غالب اين جامعه Atriplex verruciferai گياه شورپسند بوده که علوفه آن براي دام خوشخوراکي متوسط دارد رويشگاه اين گونه در کشور محدود است
دراين جامعه گياهي، زير جوامع ذيل ديده مي شود
1- جامعه اصلي Carex
2- زير جامعه Carex-Acantholimon
3- زير جامعه aucheri Carex-Artemisia
4- زير جامعه Carex- Artemisia sieberi
5- زير جامعه Carex - Euphorbia
6- زير جامعه Carex- Noaea
در ذيل به طور اختصار خصوصيات رويشگاه، جامعه و گونه هاي همراه هر کدام توصيف مي شود:
1- جامعه اصلي Carex
اين جامعه به صورت لکه اي کوچک در جنوب شرقي چاه عبدا... ديده مي شود متوسط ارتفاع از سطح دريا دراين رويشگاه 1850 متر و شيب آن کمتر از 5% مي باشد. واحد اراضي اين رويشگاه آبرفت هاي بادبزني شکل سنگريزه دار با خاک هاي عميق تا بسيار عميق است رده خاک اين رويشگاه Entisols وتحت رده آن Orthents مي باشد از لحاظ بافت رويشگاه اين جامعه بر روي خاک هايي با بافت لوم شني قرار دارد محدوديت خاک آن وجود سنگ وسنگريزه زياد سطحي وعمقي است..گونه غالب اين جامعه گياه Carex stenophylla مي باشد اين گونه از گياهان شبه گراس و علفي بوده که تکثير غير جنسي داشته و مدت زمان شروع تا خاتمه رشد رويشي آن بيش از 40 روز نمي باشد. اين گياه توليد علوفه ناچيزي دارد.تاج پوشش گياهي گونه غالب در اين جامعه 5/2% باتراکم 497 پايه در يک متر مربع است تاج پوشش کل اين جامعه 5% و تراکم کل گونه هاي دائمي و پايا به 512 پايه در يک متر مربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 33% است. مساحت اين جامعه 152 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Echinops spp, Cousinia cylindracea, Noaea mucronata, Stipa barbata, Stachys inflate, Euphorbia spp, Scariola orintalis, Artemisia sieberi, Denderostellera lessertii, Buffonia enervis, Hordeum marinum, Peganum harmala, Centurea virgata, Astragalus campylorrhynchu, Poa bulbosa
2- زير جامعه Carex-Acantholimon
اين زير جامعه در شمال شرق کوه سرخ در منطقه مورد مطالعه ديده مي شود متوسط ارتفاع از سطح دريا در اين رويشگاه 1850 متر و شيب آن کمتر از 12% مي باشد. گونه غالب اين جامعه گياه Carex stenophylla مي باشد گونه غالب دوم آنرا گونه هاي مختلف جنسي Acantholimon تشکيل داده که عبارتند از:
Acantholimon scorpius, Acantholimon talagonicum, Acantholimon bracteatum
اين گونه ها از جمله گياهان کپه اي شکل بوده که غير خوشخوراک و تيغ دار هستند.
3- زير جامعه aucheri Carex-Artemisia
اين زير جامعه به صورت لکه اي و پراکنده در داخل جامعه درمنه کوهي و در ارتفاعات مستقر مي شود. گونه غالب اول اين جامعه Carex stenophyllaو گونه غالب دوم آن aucheri Artemisia مي باشد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 5% با تراکم 763 گياه در يک متر مربع و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 5% و 119 بوته در صد متر مربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 5/22% است پوشش سنگ و سنگريزه حدود 70% است.
4- زير جامعه Carex- Artemisia sieberi
اين زير جامعه گياهي در سطح وسيع تپه ماهورها و کوهپايه هاي غرب و شمال غرب کوه پلنگي و شمال و شرق کوه شيخ احمد و در سطح کم و بصورت لکه اي و پراکنده در مناطق تخريب يافته جامعه درمنه دشتي ديده مي شود از ارتفاع 1800 تا 2400 متر از سطح دريا مستقر است و شيب آن از 0تا 30% متغير مي باشد از لحاظ جهت شيب نيز رويشگاه اين جامعه در جهت هاي مختلف شيب به طور مساوي ديده مي شود اين رويشگاه برروي تپه هاي نسبتاً مرتفع با قلل کشيده و خاک هاي کم عمق تا نيمه عميق ، فلات ها و تراس هاي قديمي با شيب جانبي کم و خاک هاي آهکي و گچي عميق تا بسيار عميق و آبرفت هاي بادبزني شکل سنگريزه دار پاييني با خاک هاي عميق تا بسيار عميق قرار دارد. از لحاظ بافت خاک رويشگاه اين جامعه بر روي خاک هاي با بافت لوم و لوم شني واقع شده است و محدوديت هاي آن عمق کم خاک و وجود سنگ وسنگريزه فراوان سطحي و عمقي مي باشد گونه غالب اول اين جامعه Carex stenophylla و گونه غالب دوم آن sieberi Artemisia مي باشد. تاج پوشش گياهي گونه غالب اول 5/4% با تراکم 497 پايه در يک متر مربع و گونه غالب دوم تاج پوشش و تراکم به ترتيب 3% و 78 بوته در صد متر مربع است. تاج پوشش کل اين جامعه به 5/9% بالغ مي گردد پوشش سنگ و سنگريزه حدود67% است. مساحت اين جامعه 8396 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Stipa barbata, Peganum harmala, Scariola orientalis, Noaea mucronata, Poa bulbosa, Iris songarica, Artemisia aucheri, Eremurus persicus, Astragalus parrowianus, Hertia angustifolia, Euphorbia spp, Stachys inflate
5- زير جامعه Carex - Euphorbia
اين زير جامعه گياهي به صورت دو لکه کوچک در شمال وجنوب غرب کوه سرخ و در مناطق با پوشش گياهي تخرب يافته ديده مي شود. گونه غالب اول اين جامعه Carex stenophyla گونه غالب دوم آن Euphorbia cheiradenia است که جزو گونه هاي سمي ومهاجم منطقه مورد مطالعه است که در مناطق تخريب يافته تکثير و زادآوري بالايي دارد.
6- زير جامعه Carex- Noaea
اين زير جامعه برروي فلات ها و تپه ماهورهاي جنوب غرب يکه چاه که در غرب کوه شيخ احمد ديده مي شود واز ارتفاع 1800تا 2200 متر از سطح دريا مستقر است. اين رويشگاه بر روي تپه هاي نسبتاً مرتفع با خاک هاي نيمه عميق و فلات ها و تراس هاي قديمي با خاک هاي عميق تا بسيار عميق قرار دارد رده هاي خاک اين رويشگاه Aridisols و Entisols و تحت رده هاي آن Calcids وGypsid ، Orthents مي باشد.بافت خاک اين رويشگاه لوم شني و لوم رسي شني و محدوديت هاي آن وجود سنگ و سنگريزه زياد سطحي و عمقي و شيب زياد است. گونه غالب اول اين جامعه Carex stenophylla و گونه غالب دوم آن Noaea mucronata است. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 46% است. مساحت اين جامعه 1228 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Stipa barbata, Echinops spp, Scariola orientalis, Stachys inflata, Euphorbia decipiens, Gundelia tournefortii, Hertia angustifolia, Peganum harmala, Buffonia enervis, Andrachne telephioides, Scorzonera spp, Astragalus cephalantus, Erodium spp
اين جامعه گياهي در غرب کوه سرخ و شمال روستاي ورزنه ديده مي شود. اين رويشگاه بر روي دشت هاي آبرفتي دامنه اي و آبرفت هاي بادبزني شکل سنگريزه دار با خاک هاي عميق قرار دارد. بافت خاک اين رويشگاه رسي و محدوديت هاي آن تا حدودي شوري وقليائيت خاک و عدم زهکشي مناسب است. گونه غالب اين جامعه گياه مهاجم Cousinia cylinderace است. اين گونه از جمله گياهان فورب تيغ دار بوده که در مناطق با پوشش گياهي تخريب يافته، تشکيل جامعه گياهي مي دهد اين گياه در حالت سبز مورد تعليف دام قرار نمي گيرد.
در اين جامعه گياهي، زير جوامع ذيل گزارش شده است:
1- زير جامعه اصلي Cousinia congesta
اين زير جامعه در سطح وسيع در جنوب روستاي نيم ور و غرب روستاي رباط ترک و در سطح کم در امتداد جاده اصفهان – تهران بين سه راهي موته – گلپايگان و روستاي رباط ترک ديده مي شود. از ارتفاع 1500تا 2000 متر از سطح دريا مستقر است. شيب اين رويشگاه کمتر از 12% مي باشد. اين رويشگاه بر روي تپه هاي نسبتاً مرتفع با خاک هاي عميق گچي و نمکي و آبرفت هاي بادبزني شکل پايين با خاک هاي عميق تا بسيار عميق است رده هاي خاک اين رويشگاه Aridisols و Entisols و تحت رده هاي آن Calcids وGypsid ، Orthents مي باشد.بافت خاک اين رويشگاه لوم ولوم رسي شني ومحدوديت هاي خاک آن وجود سنگ و سنگريزه زياد سطحي و عمقي و توپوگرافي شديد است. گونه غالب اين جامعه گياه Cousinia congesta است که از جمله گياهان تيغ دار و مهاجم بوده و ارتفاع آن به حدود يک متر نيز مي رسد از مشخصه هاي بارز اين گياه مي توان به گل آذين و برگ هاي بزرگ و تيغ دار در حاشيه آن اشاره نمود اين گياه مورد تعليف دام قرار نمي گيرد تاج پوشش گياهي گونه غالب 15% با تراکم 72 پايه گياه در صد متر مربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 22% است.تراکم کل گياهان دائمي و پايا در آن به بيش از 300 پايه گياه در صد متر مربع بالغ مي گردد پوشش سنگ و سنگريزه حدود 19% است. مساحت کل اين جامعه 2563 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Noaea mucronata, Anabasis aphylla, Scariola orientalis, , Astragalus glaucacanthus, Stipa barbata, Peganum harmala, Artemisia sieberi, Eremurus persicus, Stachys inflata, Andrachne telephioides, Echinops spp, Cousinia cylindracea, Carex stenophylla, Poa bulbosa, Astragalus callistachys, Acantholimon spp, Scorzonera spp, Hordeum morinum, Glaucium elegans, Onobrychis aucheri
2- زير جامعه Cousinia congesta-Noaea
اين زير جامعه در حاشيه منطقه مورد مطالعه در دشت واقع در شمال غربي کوه سرخ در حاشيه مزارع کشاورزي ديده مي شود. گونه غالب اول اين جامعه گياه Cousinia congesta است و گونه غالب دوم آن گياه Noaea mucronata است.
در اين جامعه گياهي زير جوامع ذیل ديده مي شود:
1- جامعه اصلي Daphne
اين جامعه در سطح وسيع در ارتفاعات واقع در غرب روستاي لاي بيد و در سطح کم و پراکنده در ارتفاعات اطراف آتشکوه و کوه ريشاوند ولوراز ديده مي شود محدوديت هاي خاک آن وجود شيب تند، عمق کم خاک و وجود سنگ و سنگ ريزه هاي زياد سطحي وعمقي مي باشد. گونه غالب اين جامعه گياه Daphne mucronata است که از جمله گياهان درختچه اي منطقه مورد مطالعه مي باشد که دام از برگ ها وقسمت هاي سبز آن تعليف نمي کند
2- زير جامعه Daphne-scariola
اين زير جامعه در تپه ماهورها وارتفاعات واقع در اطراف پيسه کوه وکوه سوخته ديده مي شود. واحدهاي اراضي اين رويشگاه شامل کوههاي بلند ومرتفع با عمق خاک بسيار کم و تپه هاي بلند ومرتفع با خاک هاي کم عمق تا نيمه عميق است رده خاک غالب در اين رويشگاه Entisolsوتحت رده آن Orthents است.بافت خاک اين رويشگاه لوم شني ولوم رسي شني ومحدوديت هاي آن عمق کم خاک ، شيب تند ووجود سنگ وسنگريزه زياد سطحي وعمقي است. گونه غالب اين جامعه گياه Daphne mucronata است وگونه غالب دوم آن گياه مهاجم استScariola orientalis است پوشش تاجي گونه غالب اول 5/5% باتراکم 7درختچه در صد متر مربع و پوشش تاجي گونه غالب دوم5/3% باتراکم 87بوته در صد متر مربع است تاج پوشش کل اين جامعه 5/15% است. و تراکم کل گياهان دائمي و پايا در آن به 215 پايه گياه در صد متر مربع بالغ مي گردد پوشش سنگ و سنگريزه حدود 58% است. مساحت کل اين جامعه به 1350 هکتار بالغ مي گردد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Verbascum sp, Noaea mucronata, Stachys inflata, Cousinia cylindracea, Euphorbia sp, Gundelia tournefortii, Acantholimon spp, Poa bulbosa, Stipa barbata, Astragalus parrowianus, Acanthophyllum spp, Artemisia aucheri, Gypsophila acantholimoides, Echinops spp, phlomis olivieri, Eryngium billardieri, Anthemis sp, Ziziphora spp, Alyssum inflatum, Papaver tenuifolium, Scropholaria sp, Melica jaquemontii, Eremurus persicus, Ebenus stellata, Bromus tomentellus
اين جامعه به صورت لکه اي کوچک در اطراف آبراهه هاي شمال کوه تخت سرخ ديده مي شود. بافت خاک اين رويشگاه لوم رسي ومحدوديت هاي آن وجود سنگ و سنگريزه زياد سطحي و عمقي است. گونه غالب اين جامعه گياه Dorema aucheri است اين گياه از جمله گياهان فورب چند ساله بوده که مورد تعليف دام قرار نمي گيرد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Noaea mucronata, Ephedra spp, Cousinia cylindracea, Stachys inflata, Stipa barbata, Artemisia sieberi, Scariola orientalis, Acanthophyllum bracteatum, Acantholimon scorpius, Astragalus callistachys, Centurea gaubae, Alyssum marginatum, Peganum harmala, Buffonia micrantha, Crepis sancta
اين جامعه به صورت چند لکه کوچک وپراکنده در شمال محيط باني شهيد نادري ، غرب کوه پلنگي واطراف کوه شيخ احمد ديده مي شود. رده خاک غالب در اين رويشگاه Aridisols وتحت رده هاي آن Calcids و Gypsid است.بافت خاک اين رويشگاه لوم شني و لوم رسي شني و محدوديت هاي آن عمق کم خاک ، سنگ و سنگريزه زياد در برخي مناطق و وجود لايه هاي محدود کننده آهکي و گچي در عمق خاک مي باشد. گونه غالب اين جامعه يکي از گونه هاي موجود از جنس Ephedra است که در منطقه مي رويد. گونه هاي جنس Ephedra که در اين منطقه رويش دارند عبارتند از:
Ephedra intermedia, Ephedra procera, Ephedra strobilacea
گياهان اين جنس پراکنش تجمعي داشته و به صورت لکه اي تشکيل جامعه مي دهند اين گونه ها مورد تعليف دام قرار نمي گيرند. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Noaea mucronata, Cousinia cylindracea, Artemisia sieberi, Stipa barbata, Scariola orientalis, Gypsophila acantholimoides, Denderostellera lessertii, Peganum harmala, Poa bulbosa, Scabiosa Olivieri, Carex stenophylla, Erodium oxyrrhynchum, Zosimia absinthifolia, Scandix aucheri, Halothamnus subaphylloides
اين جامعه در کوهپايه هاي شمال غربي کوه خرسنگ ديده مي شود محدوديت هاي خاک اين رويشگاه سنگ و سنگريزه زياد درسطح و عمق خاک و وجود لايه هاي محدود کننده آهکي و گچي در عمق خاک مي باشد. گونه غالب اول اين جامعه گياه Eremurus persicus يا سريش و گونه غالب دوم آن Artemisia sieberi است گونه غالب اول که از جمله گياهان زينتي منطقه مي باشد مورد تعليف دام قرار نمي گيرد گونه غالب دوم پس از نازل شدن بارندگي هاي پائيز وشستشوي اسانسهاي موجود در اندام هاي آن توسط دام مصرف مي شود.
اين جامعه زير جوامع متعدد در منطقه دارد که در ذيل به شرح هر يک از آنها اشاره مي شود؛
1- جامعه Euphorbia-Noaea
اين جامعه در دشت هاي اطراف کوه سرخ و در حاشيه جنوبي منطقه مورد مطالعه جنوب روستاي ورزنه ديده مي شود.از ارتفاع 1800 تا 2200 متر از سطح دريا مستقر است. شيب رويشگاه اين جامعه کمتر از 12% است واحدهاي اراضي که اين رويشگاه روي آن قرار گرفته شامل آبرفت هاي بادبزني شکل سنگريزه دار بالايي و پاييني با خاک هاي عميق تا بسيارعميق مي شود. رده خاک غالب آن Entisols و تحت رده هاي آن Orthents مي باشد. بافت خاک اين رويشگاه لوم و لوم رسي شني و محدوديت اصلي آن سنگ و سنگريزه زياد سطحي و عمقي است.گونه غالب اول اين جامعه فرفيون يا Ephorbia cheiradenia و گونه غالب دوم آن گياه نيمه بوته اي Noaea mucronata است گونه غالب اول که از جمله گياهان سمي منطقه است و مورد تعليف دام قرار نمي گيرد پوشش تاجي گونه غالب اول 9/0% و تراکم آن 31 پايه گياه در صد متر مربع و پوشش تاجي گونه غالب دوم 4/0% و تراکم آن 40 پايه گياه در صد متر مربع مي باشد تاج پوشش کل اين جامعه 5/4% است. تراکم کل گياهان دائمي و پايا در آن به غير از Carex stenophylla به 168 پايه در صد مترمربع مي رسد پوشش سنگ و سنگريزه حدود 55% است. مساحت کل اين جامعه 6344 هکتار است گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Stachys inflata, Cousinia cylindracea, Launaea acanthodes, Poa bulbosa, Stipa barbata, Scariola orientalis, Eryngium billardieri, Peganum harmala, Andrachne telephioides, Carex stenophylla, Acantholimon spp, Astragalus glaucacanthus, Buffonia spp, Artemisia sieberi, Echinops spp, Astragalus callistachys, Tucrium polium
2- جامعه Euphorbia- Scariola
اين جامعه در دو ناحيه يکي در سمت شرق روستاي ورزنه و در حاشيه اراضي کشاورزي و ديگري در دشت واقع در شمال کوه گلگه ديده مي شود. محدوديت اصلي خاک در اين رويشگاه سنگ و سنگريزه زياد سطحي و عمقي است. گونه غالب اول اين جامعه Ephorbia cheiradenia گونه غالب دوم Scariola orientalis هستند. گونه اخير از جمله گياهان مهاجم منطقه مورد مطالعه مي باشد که در مراحل اوليه رشد رويشي مورد تعليف دام قرار مي گيرد.
اين جامعه در حاشيه چشمه هايي که زمينهاي اطراف آن داراي آب زيرزميني بالا هستند ديده مي شود. شيب رويشگاه اين جامعه کمتر از 5% است. رويشگاه اين جامعه بر روي خاک هايي با بافت رس و لوم رسي عميق تا بسيار عميق که از رطوبت قابل توجهي برخوردار مي باشند،مستقر گرديده است. محدوديت اصلي خاک در اين رويشگاه زهکشي نامناسب است که در صورت ازبين رفتن پوشش گياهي طبيعي آن که ممکن است تحت عواملي مانند شخم ، چرا و يا تحت عوامل ديگر به شوره زار تبديل مي گردد. بخش اعظم پوشش گياهي اين جامعه را گندميان و شبه گندميان تشکيل داده اند. در تيپ هاي مختلف اين جامعه سهم پوشش تاجي گياه شبه گراس Carex stenophylla بيشتر است
اين جامعه در سطح وسيع در دشتي واقع در شرق کوه شيخ احمد درسطح کم وپراکنده در آبراهه هاي واقع در جنوب روستاي رباط ترک و در کوه تخت سرخ ديده مي شود. واحدهاي اراضي که اين رويشگاه روي آن قرار گرفته است شامل دشت هاي سيلابي نسبتاً مسطح با خاک هاي عميق تا بسيار عميق و داراي شوري و قليائيت متوسط تا زياد مي شود. گونه غالب اين جامعه گياهي شورپسند Halocnemum sterobilaceum است که از جمله گياهان بوته اي غير خوشخوراک بوده و در مناطق بازهکشي نامناسب و شوري و قليائيت متوسط تا زياد ديده مي شود.
در اين جامعه گياهي زير جوامع ذيل ديده مي شوند:
1- جامعه اصلي Hertia
اين جامعه به صورت سه لکه کوچک در مناطق تخريب يافته جامعه درمنه ديده مي شود. بافت خاک اين رويشگاه لوم رسي شني ومحدوديت اصلي آن وجود سنگ و سنگريزه زياد سطحي وعمقي مي باشد. گونه غالب اين جامعه گياه Hertia angustifolia است که از جمله گياهان مهاجم بوته اي بوده که در مناطق تخريب يافته به جاي گونه هاي اصلي تشکيل جامعه مي دهد. اين گياه مورد تعليف دام قرار نمي گيرد.
2- جامعه Hertia-Artemisia
اين جامعه در اطراف کوه کلنگ در منطقه مورد مطالعه ديده مي شود. واحدهاي اراضي که اين رويشگاه روي آن قرار گرفته است شامل فلات ها و تراسهاي قديمي با خاک هاي عميق تا بسيار عميق آهکي وگچي مي شوند.رده خاک غالب آن Aridisols وتحت رده هاي آنCalcids و Gypsid مي باشد. بافت خاک اين رويشگاه لوم رسي شني ومحدوديت اصلي آن وجود سنگ وسنگريزه زياد سطحي و عمقي و وجود لايه محدود کننده آهکي و گچي در عمق خاک مي باشد گونه غالب اين جامعه گياه Hertia angustifoliaاست که گونه غالب دوم Artemisia sieberi است.
در اين جامعه گياهي دو زير جامعه ذیل ديده مي شود؛
1- زير جامعه Limonium- Alhagi
اين زير جامعه به صورت لکه اي کوچک در شوره زاري واقع در جنوب شرقي کوه شيخ احمد ديده مي شود. واحدهاي اراضي که اين رويشگاه روي آن قرار گرفته است شامل دشت هاي سيلابي نسبتاً مسطح با خاک هاي عميق، داراي شوري و قليائيت و سطح سفره آب زيرزميني بالا و بافت سنگين رسي مي باشد. محدوديت اصلي خاک آن بافت سنگين شوري و قليائيت بالا و زهکشي نامناسب مي باشد. گونه غالب اول اين جامعه Limonium iranicum و گونه غالب دوم Alhagi camelorum است. گونه غالب اول اين جامعه از جمله گياهان بوته اي شورپسند بوده و مورد تعليف دام قرار نمي گيرد.
2- زير جامعه Limonium- Tamarix
اين زير جامعه به صورت لکه اي کوچک در سمت شمال جامعه Limonium – Alhagi ديده مي شود. محدوديت اصلي خاک اين رويشگاه بافت سنگين ،شوري و قليائيت بالا و زهکشي نامناسب گزارش شده است. گونه غالب اول اين جامعه گياه Limonium iranicum و گونه غالب دوم گونه هاي مختلف از جنس Tamarix است که در منطقه مورد مطالعه سبز مي کند از جنس Tamarix گونه هاي زيردرمنطقه وجود دارد:
Tamarix arceuthoides, Tmarix leptopetala, Tamarix ramosissima
گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Atriplex verrucifera, Phragmites australis, Aeluropus littoralis, Limonium stocksii, Halocnemum sterobilaceum, Noaea mucronata, Salsola dendroides, Achillea tenuifolia, Scorzonera lacciniata, Euphorbia spp, Astragalus indistinctus, Cousinia mutehensis
در اين جامعه گياهي زير جوامع ذيل ديده مي شود:
1- جامعه اصلي Noaea
اين جامعه در سطح وسيع در شمال غرب مزرعه باغ ملک در شمال منطقه و جنوب چاه عبدا... ديده مي شود اين جامعه از ارتفاع 1500 تا 1900 متر از سطح دريا قرار دارد و شيب رويشگاه کمتر از 5% مي باشد. واحدهاي اراضي اين رويشگاه روي آن قرار گرفته است. شامل آبرفت هاي بادبزني شکل سنگريزه دار پاييني با خاک هاي عميق تا بسيار عميق آهکي مي شود.رده خاک غالب آن Entisols و تحت رده آن Orthents مي باشد بافت خاک اين رويشگاه بافت لومي و محدوديت اصلي آن وجود سنگ و سنگريزه زياد سطحي و عمقي است. گونه غالب اين جامعه گياه Noaea mucronata که از جمله گياهان زياد شونده در منطقه مورد مطالعه است که در مراحل اوليه رشد رويشي مورد تعليف دام قرار مي گيرد. پوشش تاجي گونه غالب اين جامعه 5/1% و تراکم آن 99 پايه در صد متر مربع مي باشد و تاج پوشش کل اين جامعه 5/3% و تراکم کل گياهان دائمي و پايا به 211 پايه در صد مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 56% است. مساحت کل اين جامعه 1638 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه عبارتند از:
Launaea acanthodes, Scariola orientalis, Stachys inflata, Euphorbia cheiradenia, Andrachne telephioides, Cousinia cylindracea, Eryngium billardieri, Scorzonera spp, Echinops spp, Stipa barbata, Artemisia sieberi, Astragalus cornu -caprae, Peganum harmala, Poa bulbosa
2- زير جامعه Noaea- Artemisia
اين زير جامعه به صورت لکه اي کوچک در شمال روستاي موته و در داخل جامعه بزرگ درمنه دشتي ديده مي شود. گونه غالب اول اين جامعه Noaea mucronata و گونه غالب دوم آن گياه درمنه دشتي يا Artemisia sieberi مي باشد.
3 زير -جامعه Noaea -Cousinia congesta
اين زير جامعه در تپه ماهورهاي واقع در شرق پيسه کوه و غرب روستاي لاي بيد ديده مي شود. محدوديت خاک آن شيب تند و عمق کم خاک مي باشد. گونه غالب اول اين جامعه گياه Noaea mucronata و گونه غالب دوم آن گياه مهاجم Cousinia congesta است.
4- زير جامعه Noaea –Cousinia cylinderacea
اين زير جامعه در حاشيه شمالي منطقه مورد مطالعه و در دشت واقع در شمال کوه پارسمند ديده مي شود. گونه غالب اول اين جامعه گونه Noaea mucronata و گونه غالب دوم آن مهاجم Cousinia cylinderacea است پوشش تاجي گونه غالب اول اين جامعه 5% و تراکم آن 65 پايه در صد متر مربع و پوشش تاجي گونه غالب دوم به 4% و تراکم آن به 165 پايه گياه در صد متر مربع مي رسد و تاج پوشش کل اين جامعه 13% و تراکم کل گياهان دائمي و پايا در آن به 247 پايه گياه در صد مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 29% است. مساحت کل اين جامعه 1000 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه عبارتند از:
Launaea acanthodes, Scariola orientalis, Cousinia congesta, Echinops spp, Stachys inflate, Peganum harmala, Stipa barbata, Acanthophyllum spp, Isatis minima, Malcolmia collina, Euphorbia collina, Hertia angustifolia
5- زير جامعه Noaea- Scariola
اين زير جامعه در غرب روستاي لاي بيد ديده مي شود بافت خاک اين رويشگاه بافت لوم شني و محدوديت آن عمق کم خاک ،وجود سنگ و سنگريزه زياد سطحي و عمقي و شيب تند مي باشد. گونه غالب اول اين جامعه Noaea mucronata وگونه غالب دوم آن مهاجم Scariola orientalis است. گونه هاي همراه عبارتند از:
Launaea acanthodes, Hertia angustifolia, Stachys inflata, Cousinia cylindracea, Stipa barbata, Echinops spp, Scorzonera spp, Astragalus parrowianus, Daphne mucronata, Artemisia aucheri, Carex stenophylla
6- زير جامعه Noaea- Stipa
اين زير جامعه در فلات هاي واقع در شمال پيسه کوه واقع شده است. بافت خاک اين رويشگاه لوم رسي شني و محدوديت آن وجود سنگ و سنگريزه زياد سطحي و عمقي و وجود لايه محدود کننده آهکي و گچي در عمق خاک مي باشد. گونه غالب اول اين جامعه گياه Noaea mucronata و گونه غالب دوم آن گياه Stipa barbata است.
اين جامعه پوشش غالب مسيل هاي فرسايش يافته همراه با سنگ ها و صخره سنگ هاي بزرگ را تشکيل مي دهد. وسعت واحد هاي اين جامعه عمدتاً کمتر از 50 هکتار است ولي به علت دسترسي به آب ، اين گونه و گونه هاي همراه آن عمدتاً داراي اندازه هاي بزرگ هستند. که در ارتفاعات 1600 متر تا 2200 متر از سطح دريا مستقر شده اند شيب رويشگاه از 0% تا 12% متغير است. رويشگاه اين جامعه عمدتاً بر روي آبراهه ها و مسيل هاي واقع در واحدهاي فيزيوگرافي فلات و آبرفت هاي بادبزني شکل سنگريزه دار بالايي و پاييني قرار گرفته که عمدتاً اين مسيل ها داراي خاک با بافت سبک مي باشد گونه غالب اين جامعه گياه پرند Pteropyrum aucheri است. اين گياه از جمله گياهان درختچه اي بوده که سطح تاج آن در برخي محل ها تا 3 متر مربع نيز مي رسد اين گياه براي دام هاي اهلي در کلاس خوشخوراکي II طبقه بندي مي شود پوشش تاجي گونه غالب در اين جامعه به 5/8% و ترکم آن به 74 درختچه در صد متر مربع مي رسد تاج پوشش کل اين جامعه 5/13% و تراکم گياهان دائمي و پايا در آن به غيراز Carex stenophylla به 181 پايه گياه در صد مترمربع مي رسد. و پوشش سنگ و سنگريزه حدود 66% است و مساحت کل اين جامعه 1749 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه عبارتند از:
Scariola orientalis, Acantholimon spp, Stachys inflate, Noaea mucronata, Euphorbia spp, Carex stenophylla, Centurea gaubae, Launaea acanthodes, Cousinia spp, Eryngium billardieri, Stipa barbata, Andrachne telephioides, Artemisia sieberi, Poa bulbosa, Tucrium polium, Anabasis aphylla, Pteropyrum olivieri
درجامعه بزرگ Peganum زير جوامع ذیل ديده مي شود که با وارد شدن گونه اصلي در جوامع ديگري که در اثر تخريب فضاي خالي بين گياهان باز شده، جامعه جديدي را تشکيل مي دهد:
1- جامعه اصلي Peganum
اين جامعه در واحدهاي با سطح کم و بيشتر در محل هاي اطراق دام و کنار آغل ها در منطقه مورد مطالعه وجود دارد. بافت خاک اين رويشگاه لوم شني و لوم رسي شني و محدوديت آن وجود سنگ و سنگريزه زياد سطحي و عمقي زياد است. گونه غالب اين جامعه گياه Peganum harmala است. اين گياه از جمله گياهان سمي و مهاجم است که مورد استفاده دام قرار نمي گيرد. پوشش تاجي گونه غالب اين جامعه 5/8% و تراکم آن به 185 پايه گياه در صد مترمربع بالغ مي گردد. تاج پوشش کل اين جامعه 5/19% و تراکم کل گياهان دائمي و پايا در آن به غير از Carex stenophylla به 284 پايه گياه در صد مترمربع مي رسد و پوشش سنگ و سنگريزه حدود 57% است. مساحت کل اين جامعه 367 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه عبارتند از:
Scariola orientalis, Carex stenophylla, Noaea mucronata, Cousinia cylindracea, Centurea virgata, Echinops spp, Eryngium bungei, Euphorbia decipiens, Stachys inflate, Stipa barbata, Artemisia sieberi
2- زير جامعه Peganum-Artemisia
اين زير جامعه در کف و کناره آبراهه هاي دشت واقع در شمال مسته کوه واقع شده است. گونه غالب اول اين جامعه گياه Peganum harmala و گونه غالب دوم آن گياه درمنه دشتي يا Artemisia sieberi پوشش تاجي گونه غالب اول اين جامعه 9% و تراکم آن به 136 گياه در صد متر مربع و پوشش تاجي گونه غالب دوم 4% و تراکم آن 47 بوته در صد متر مربع مي باشد. تاج پوشش کل اين جامعه 16% و تراکم کل گياهان دائمي و پايا در آن به غيرازCarex stenophylla به 257 پايه گياه در صد مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 50% است و مساحت کل اين جامعه 69 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه عبارتند از:
Anabasis aphylla, Noaea mucronata, Scariola orientalis, Cousinia cylindracea, Echinops spp, Scorzonear laciniata, Stachys inflate
3- جامعه Peganum-Noaea
اين جامعه در شرق منطقه چاه عبدا... و جنوب جاده موته – گلپايگان مستقر است. واحد اراضي اين رويشگاه روي آن قرار گرفته است شامل آبرفت هاي بادبزني شکل سنگريزه دار پاييني با خاک هاي عميق مي شود که رده خاک آن Aridisols و تحت رده آن Calcids مي باشد بافت خاک اين رويشگاه لومي و محدوديت آن وجود سنگ و سنگريزه زياد سطحي و عمقي است. گونه غالب اول اين جامعه گياه Peganum harmala و گونه غالب دوم آن گياه Noaea mucronata است . مساحت کل اين جامعه 145 هکتارمي باشد.
اين جامعه در سطح وسيع در حاشيه شوره زار واقع در شرق کوه شيخ احمد ديده مي شود. رويشگاه اين جامعه در 1700 تا 1900 متر از سطح دريا مستقر است و شيب آن کمتر از 5% مي باشد. رويشگاه بر روي واحدهاي اراضي قرار گرفته است که شامل اراضي پست و دشت هاي سيلابي وخاک هاي عميق و شور وقليائي با سطح سفره آب زيرزميني بالا مي شود. محدوديت خاک اين رويشگاه نيز عدم زهکشي مناسب ، شوري و قليائيت زياد است. گونه غالب اين جامعه گياه ني australis Phragmistes مي باشد. اين گياه از جمله گونه هاي آبدوستي است که درکنار چشمه ها ، شوره زارها و مناطق با سطح سفره آب زير زميني بالا ديده مي شود ارتفاع حداکثر اين گياه به 3 متر نيز مي رسد. از لحاظ خوشخوراکي اين گياه براي دام هاي اهلي در کلاس خوشخوراکي II قرار مي گيرد. تاج پوشش گياهي گونه غالب 75% با تراکم 5/8 پايه در يک متر مربع بالغ مي گردد. پوشش تاجي کل اين جامعه نيز 89% است و پوشش سطح زمين 1% پوشش سنگ و سنگريزه پوشيده شده است. مساحت اين جامعه 243 هکتار مي گردد و گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Atriplex verrucifera, Aeluropus littoralis, Alhagi camelorum, Tamarix rammosissima, Halocnemum strobilaceum, Limonium iranicum, Scorzonear laciniata, Poa bulbosa, Atriplex griffithii, Centurea virgata, Salsola dendroides
اين جامعه بصورت لکه هاي بسيار کوچک تقريباً کمتر از 5 هکتار در ارتفاعات کوه هاي پارسمند، ريشاوند، پيسه کوه و شيخ احمد ديده مي شود. رويشگاه اين جامعه در 1900 تا 2400 متر از سطح دريا مستقر است وشيب آن از 15% تا 60% متغير است جهت شيب غالب در اين رويشگاه جنوبي مي باشد. رويشگاه بر روي واحدهاي اراضي قرار گرفته که شامل کوه ها و تپه هاي بسيار مرتفع با قلل تيز و کشيده وعمدتاً بدون پوشش خاکي يا با خاک بسيار کم عمق مي شود. رده خاک آن Entisols با زيررده Orthents است. بافت خاک اين رويشگاه لوم شني و محدوديت هاي آن کمي عمق خاک، شيب تند و رخنمون سنگي زياد است. گونه غالب اين جامعه يکي از دو گونه هاي پسته وحشي مي باشد که در اين منطقه سبز مي کنند:
Pistacia atlantica, Pistacia khinjuk
پوشش تاجي گونه هاي غالب کمتر از 4% برآورد مي شود. برخي از گونه ها که در اين جامعه سبز مي کنند عبارتند از:
Allium scabriscapum, Amygdalus, scoparia, Astragalus callistachys, Astragalus campylorrhynchu, Astragalus effuses, Astragalus glaucacanthus, Astragalus macropelmatus, Atriplex griffithii, Bromus tomentellus, Carex stenophylla, Daphne mucronata, Ephedra intermedia, Erodium oxyrrhynchum, Festuca ovina, Melica jacquemontii, Prangus ferulacea, Stachys inflate, Stipa barbata
مساحت کل اين جامعه 5/17 هکتار مي باشد. در اين جامعه 10 واحد مجزا وجود دارد که مساحت آن کمتر از 5 هکتار مي باشد بدليل صعب العبور و کوهستاني بودن اين رويشگاه ، مطالعات مرتع در آن انجام نگرفته و تنها به جمع آوري گونه هاي گياهي همراه که در آن سبز مي کنند اکتفا گرديده است.
اين جامعه در قطعات بسيار کوچک عمدتاً در حاشيه چشمه ها ي واقع در شمال معدن طلاي چاه باغ ، چشمه هاي واقع در ارتفاعات وحاشيه مسته کوه و کوه ذر ديده مي شود. رويشگاه اين جامعه در 1700 تا 2400 متر از سطح دريا مستقر است و شيب آن کمتر از 5% است. مساحت کل اين جامعه 10 هکتار مي باشد. گونه غالب اين جامعه گونه هايي از جنس گياه بيد يا Salix است که در اين منطقه سبز مي کنند و عبارتند از:
Salix aegyptiaca, Salix alba, Salix babylonica, Salix excels, Salix zygostemom Salix acmophylla
در اين جامعه گياهي دو زير جامعه ديده مي شود که در ذيل به شرح هر يک از آنها پرداخته مي شود؛
1- زير جامعه Scariola- Cousinia
اين زير جامعه در جنوب مزرعه نصير آباد در حاشيه شمالي منطقه و در جنوب شرقي روستاي ورزنه در حاشيه اراضي کشاورزي ديده مي شود. رويشگاه اين جامعه بر روي واحدهاي اراضي قرار گرفته که شامل فلات ها و تراس هاي قديمي با خاک هاي عميق تا بسيار عميق آهکي و گچي و آبرفت هاي بادبزني شکل سنگريزه دار پاييني با خاک هاي عميق تا بسيار عميق مي شود. بافت خاک اين رويشگاه لوم شني ، لوم رسي شني و لوم است و محدوديت هاي آن وجود سنگ و سنگريزه زياد سطحي و عمقي و وجود لايه هاي محدود کننده آهکي و گچي در عمق خاک است. گونه غالب اول اين جامعه Scariola orientalis و گونه غالب دوم آن Cousinia cylindracea است هر دو گونه غالب اين جامعه از جمله گياهان مهاجم بوده که مورد تعليف دام قرار نمي گيرند پوشش تاجي گونه غالب اول 5/3% با تراکم 65 بوته در صد متر مربع و گونه دوم به ترتيب 2% و 74 پايه گياه در صد مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 7% و تراکم گونه هاي پايا به 189 پايه در صد مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 52% است. مساحت اين جامعه 2100 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Noaea mucronata, Launaea acanthodes, Euphorbia cheriadenia, Peganum harmala, Eryngium billardieri, Acantholimon bracteatum, Denderostellera lessertii, Artemisia sieberi, Poa bulbosa, Stachys inflate, Stipa barbata, Hertia angustifolia
2- زير جامعه Scariola- Noaea
اين زير جامعه در سطح وسيع در شمال غرب کوه قبله و فلات هاي غرب کوه ماهور و گلگه ديده مي شود. رويشگاه اين جامعه در 1600 تا 2100 متر از سطح دريا مستقر است و شيب آن کمتر از 12% است. رويشگاه اين جامعه بر روي واحدهاي اراضي قرار گرفته که شامل تپه هاي نسبتاً مرتفع با خاک هاي کم عمق تا نيمه عميق و فلات ها و تراس هاي قديمي با خاک هاي آهکي و گچي عميق تا نيمه عميق مي شود. رده هاي خاک اين رويشگاه Aridisols و Entisols با زير رده هاي Orthents ، Calcids و Gypsids مي باشد. بافت خاک اين رويشگاه لوم شني ، لوم رسي شني است و محدوديت هاي آن شيب زياد ، عمق کم خاک و وجود سنگ و سنگريزه زياد سطحي وعمقي است. گونه غالب اول اين جامعه گياه Scariola orientalis و گونه غالب دوم آن Noaea mucronata است. پوشش تاجي گونه غالب اول 3% با تراکم 37 بوته در صد متر مربع و گونه غالب دوم به ترتيب 2% و 39 پايه گياه در صد مترمربع است.تاج پوشش کل اين جامعه 6% و تراکم گونه هاي دائمي و پايا به غير از Carex stenophylla به 148 پايه در صد مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 57% است. مساحت اين جامعه 2230 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Cousinia cylindracea, Launaea acanthodes, Euphorbia decipiens, Peganum harmala, Stachys inflate, Stipa barbata, Echinops spp, Scrophularia leucoclada, Poa bulbosa, Acantholimon spp, Acanthophyllum spp,.Artemisia sieberi
اين جامعه در حاشيه جنوبي منطقه مورد مطالعه يعني در منطقه جلدک که در دامنه شمالي پيسه کوه قرار دارد استقرار يافته است رويشگاه اين جامعه در 2300 تا 2700 متر از سطح دريا مستقر مي باشد و شيب اين رويشگاه از 15% تا 60% متغير بوده و جهت شيب غالب در اين رويشگاه شمالي مي باشد. رويشگاه اين جامعه بر روي واحدهاي اراضي قرار گرفته که شامل کوه هاي نسبتاً بلند با قلل مرتفع و کشيده و خاک کم عمق و سنگريزه دار مي شود.رده خاک اين رويشگاه Entisols با زيررده Orthents مي باشد. بافت خاک اين رويشگاه لوم رسي شني است و محدوديت هاي آن شيب زياد، عمق کم خاک و وجود سنگ و سنگريزه زياد در سطح و عمق خاک است. گونه غالب اول اين جامعه Stipa barbata و گونه غالب دوم آن Astragalus parrowianus است. پوشش تاجي گونه غالب اول 6% با تراکم 47 پايه گياه در صد متر مربع و گونه غالب دوم به ترتيب 3% و 35 بوته در صد مترمربع است. تاج پوشش کل اين جامعه 5/14% و تراکم گونه هاي دائمي و پايا به 179 پايه در صد مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 67% است. مساحت اين جامعه 481 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Cousinia cylindracea, Acanthophyllum bracteatum, Psaturestachys fragile, Artemisia aucheri, Acantholimon spp, Scariola orientalis, Poa bulbosa, Gypsophila acantholimoides, Noaea mucronata, Stachys inflate, Echinops spp, Phlomis olivieri, Eryngium billardieri, Bromus tomentellus, Daphne mucronata, Astragalus macropelmatus, Melica jacquemontii
اين جامعه در حاشيه جنوبي چاه عبدا..... در محل اطراق دام کنار آغل ها ديده مي شود. بافت خاک اين رويشگاه لومي بوده و محدوديت هاي آن وجود سنگ و سنگريزه زياد سطحي و عمقي و عمق کم خاک در بعضي قسمت ها مي باشد. گونه غالب اول اين جامعه گياه Stachys inflata و گونه غالب دوم آن Carex stenophylla است. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Peganum harmala, Noaea mucronata, Scariola orientalis, Cousinia cylindracea, Stipa barbata, Artemisia sieberi, Poa bulbosa, Euphorbia spp, Echinops spp, Astragalus cornucaprae
اين جامعه در سطح وسيع در شمال روستاي رباط ترک و در سطح کم و پراکنده در شوره زار و مناطق با سطح آب زير زميني بالا، شرق کوه شيخ احمد، شمال روستاي ورزنه وجنوب کوه تخت سرخ ديده مي شود. رويشگاه اين جامعه در 1600 تا 2100 متر از سطح دريا مستقر است و شيب اين رويشگاه کمتر از 2% است. رويشگاه اين جامعه بر روي آبراهه هاي با سطح سفره آب بالا و واحدهاي اراضي قرار گرفته که شامل اراضي پست با سطح آب زيرزميني بالا و شوري و قليائيت زياد و خاک عميق تا بسيار عميق رسي مي شوند.رده خاک اين رويشگاه Aridisols با زيررده Salids است. محدوديت هاي خاک در اين رويشگاه زهکشي نامناسب، شوري، قليائت بالا و بافت سنگين مي باشد. گونه غالب اين جامعه يکي از گونه هاي درختچه گز مي باشد از جنس گونه هاي زير در منطقه مورد مطالعه ديده مي شود.
Tamarix arceuthoides, Tamarix leptopetala,Tamarix ramosissima
در اکثر مناطق گونه غالب اين جامعه گونه سوم مي باشد اما با توجه به اينکه اين گونه ها با همديگر اين جامعه را تشکيل مي دهند لذا نام اين جامعه براساس گونه هاي گز يا Tamarix که در منطقه حضور دارند Tamarix spp انتخاب گرديد پوشش تاجي گونه غالب در اين جامعه به 33% و تراکم آن به 42 درختچه در صد متر مربع مي رسد. تاج پوشش کل اين جامعه به 53% و تراکم گونه هاي دائمي و پايا به بيش از 300 پايه در صد مترمربع مي رسد. پوشش سنگ و سنگريزه حدود 2% است. مساحت اين جامعه 261 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Atriplex verrucifera, Phragmites australis, Alhagi camelorum, Salsola dendroides, Aeluropus littoralis, Limonium iranicum, Halocnemum strobilaceum, Poa bulbosa, Scorzonear laciniata, Atriplex griffithii, Artemisia oliveriana
اين جامعه بصورت لکه ي کوچک در تپه ماهورهاي واقع در غرب کوه بيد ديده مي شود متوسط ارتفاع از سطح دريا در اين رويشگاه 2150متراست. شيب متوسط اين رويشگاه 10 % مي باشد. رويشگاه اين جامعه بر روي واحدهاي اراضي قرار گرفته که شامل تپه هاي نسبتاً مرتفع با خاک هاي کم عمق مي شود.رده خاک اين رويشگاه Entisols با زيررده Orthents مي باشد. بافت خاک اين رويشگاه لوم شني است و محدوديت هاي آن عمق کم خاک، وجود سنگ وسنگريزه زياد وشيب تند مي باشد. گونه غالب اول اين جامعه گياه Zygophyllum eurypterum است اين گياه از جمله گياهان درختچه اي منطقه مورد مطالعه است که معمولاً مورد تعليف دام اهلي قرار نمي گيرد پوشش تاجي گونه غالب اين جامعه 12% با تراکم 17 پايه گياه در صد متر مربع است.تاج پوشش کل اين جامعه 16 % و تراکم گونه هاي دائمي و پايا به غير از Carex stenophylla به 112 پايه در صد مترمربع مي رسد و پوشش سنگ و سنگريزه حدود 61% است. مساحت اين جامعه 2 هکتار مي باشد. گونه هاي همراه اين جامعه عبارتند از:
Noaea mucronata, Stipa barbata, Scariola orientalis, Stachys inflate, Poa bulbosa, Peganum harmala, Artemisia sieberi, Carex stenophylla, Acantholimon spp
شکل 6: جامعه Halochnemom strobilaceaum در شوره زارهای دشت شمال جاده موته به گلپایگان
شکل 5: جامعه Amygdalus scoparia در ارتفاعات مختلف غرب پناهگاه حیات وحش موته
شکل 4:جامعه گیاهی Tamarix ramosissima – Asparagus persicus در مسیل شورزار دشت مرکزی موته
شکل3:جامعه گیاهی در ارتفاعات صخره سنگی پناهگاه حیات وحش موتهEphedra sarcocarpa
مطابق مطالعات خواجه الدين و ايرواني (1383) مساحت مراتع منطقه 179221 هکتار برآورد شده که حدود 87% سطح منطقه را مي پوشاند. گونه هاي غالب منطقه عمدتا از گونه هاي مهاجم و غير خوشخوراک مي باشد. ميانگين ظرفيت چرايي مراتع حدود 72/0 واحد دامي در هکتار است.
پناهگاه حیات وحش موته جوامع گیاهی مختلف از گیاهان بوته ای و درختچه ای تشکیل شده که منظره طبیعی مختلف در اراضی دشت یا کوهستان با انواع خاک های شور شیرین مستقر شده اند. این سازگاری تنوع گونه ای پناهگاه را افزایش داده و زیستگاه های گوناگون برای حیات وحش منطقه ایجاد کرده اند. در این زیستگاه ها انواع پرندگان، علفخواران، گوشتخواران و غیره زندگی می کنند. جهت آشنایی خوانندگان گرامی با فیزیونومی این جوامع گیاهی شکل های شماره 3 تا 6 تهیه شده است.
عوامل تخريب پوشش گياهي منطقه
مهم ترين عوامل تخريب وايجاد سير قهقرايي در پوشش گياهي مراتع منطقه را به طور خلاصه مي توان گفت:
الف-عوامل تخريب طبيعي
خشکسالي عامل اصلي تخريب طبيعي مراتع بوده است در اثر خشکسالي هاي چند سال دهه 1380 تراکم گونه هاي يکساله وچند ساله کاهش يافته و بسياري از گونه ها که هر ساله در اين منطقه از جمعيت بالا برخوردار بودند از بين رفته اند در اثر خشکسالي هاي قبل از سال 80-81 جمعيت گونه هاي يکساله به شدت کاهش يافته بود و در آمار برداري سال 80 بسياري از گونه هاي يکساله که قبلاً در منطقه موجود بوده و گزارش شده بودند، مشاهده نشده اند. خشکسالي هاي اخير به همراه عوامل غير طبيعي روند قهقرايي در اکوسيستم منطقه را به شدت افزايش داده است.
ب-عوامل غير طبيعي يا تخريب ناشي از مديريت مراتع
نبود مديريت صحيح براي منطقه موجب گرديده که سير قهقرايي مراتع شدت گيرد و کاهش ظرفيت چرايي آنرا به دنبال داشته باشد. مهم ترين عوامل غير طبيعي تخريب اکوسيستم هاي مرتعي منطقه عبارتند از:
1- عدم تعادل تعداد دام و ظرفيت چرايي مراتع
2- چراي زودرس و عدم رعايت فصل مناسب براي چراي دام
3- تبديل مراتع به اراضي کشاورزي
4-رها شدن مزارع به علت کمبود آب زراعي
5-عدم توجه دامداران به بهره برداري اصولي
6- محدود بودن منابع آب براي شرب دام و پراکنش غير يکنواخت در مرتع
7- ناموفق بودن عملکرد دستگاههاي اجرايي
8- بهره برداري غير اصولي از منابع معدني منطقه
1- ارائه الگوي صحيح و بهينه استفاده از منابع و اراضي
2- مديريت مرتع و نظام صحيح بهره برداري
3- مديريت دام
4- جلوگيري از شخم مراتع و توسعه اراضي کشاورزي و همچنين تبديل اراضي رها شده کشاورزي به مرتع و کشت علوفه
5- انجام مطالعات سازگاري گونه هاي مختلف مرتعي اعم از بومي وغير بومي
6- توليد و تهيه بذر گياهان مرتعي و علوفه اي سازگار با منطقه
7- آموزش و ترويج ابعاد مختلف منابع طبيعي توسط مروجين با تجربه به دامداران وروستائيان
8- احيا مراتع تخريب يافته
9 – جلوگيري از توسعه گونه هاي مهاجم و از بين بردن آن ها با استفاده از روش هاي مناسب
10- توسعه منابع آب منطقه جهت تامين آب شرب مورد نياز دام ها در فصل چرا
11- اصلاح روش بهره برداري از منابع معدني منطقه
-آرياوند، ا.، فتح پور ح.، معينيان، م.ت.، محسن پور، م.ر. 1374. بررسي وضعيت گونه هاي نادر جانوري و گياهي استان اصفهان. اداره کل حفاظت محيط زيست استان اصفهان.
-اسدي م.، معصومي ع.ا، مظفريان و. (ويراستاران)1392 -1367. فلور ايران. موسسه تحقيقات جنگل ها ومراتع کشور.
-ثابتي، ح. 1353. جنگل ها، درختان و درختچه هاي ايران. سازمان تحقيقات کشاورزي و منابع طبيعي. صفحه 00.
-جلاليان، ا. 1383. طرح جامع پناهگاه حيات وحش موته (بخش خاک شناسي) (گزارش چاپ نشده). سازمان حفاظت محيط زيست و دانشگاه صنعتي اصفهان.
-خواجه الدين س.ج.، ايرواني، م. 1383. طرح جامع پناهگاه حيات وحش موته (بخش پوشش گياهي و مرتع) (گزارش چاپ نشده). سازمان حفاظت محيط زيست و دانشگاه صنعتي اصفهان.
-روحاني شهرکي، ف. 1383. طرح جامع پناهگاه حيات وحش موته (بخش هيدرولوژي و منابع آب) (گزارش چاپ نشده). سازمان حفاظت محيط زيست و دانشگاه صنعتي اصفهان.
-سلطاني، س. 1383. طرح جامع پناهگاه حيات وحش موته (بخش فيزيوگرافي و هوا و اقليم) (گزارش چاپ نشده). سازمان حفاظت محيط زيست و دانشگاه صنعتي اصفهان.
-سلطاني، س. 1383ب. طرح جامع پناهگاه حيات وحش موته (بخش زمين شناسي) (گزارش چاپ نشده). سازمان حفاظت محيط زيست و دانشگاه صنعتي اصفهان.
صفيان بلداجي، پ. 1383. طرح جامع پناهگاه حيات وحش موته (بخش پستانداران) (گزارش چاپ نشده). سازمان حفاظت محيط زيست و دانشگاه صنعتي اصفهان.
-قهرمان، ا. 1394-1355. فلور رنگي ايران.
-کابلي، م. 1383. طرح جامع پناهگاه حيات وحش موته (بخش پرندگان) (گزارش چاپ نشده). سازمان حفاظت محيط زيست و دانشگاه صنعتي اصفهان.
-کابلي، م. 1383ب. طرح جامع پناهگاه حيات وحش موته (بخش خزندگان و دوزيستان) (گزارش چاپ نشده). سازمان حفاظت محيط زيست و دانشگاه صنعتي اصفهان.
-محبوبي صوفياني، ن. 1383. طرح جامع پناهگاه حيات وحش موته (بخش آبزيان) (گزارش چاپ نشده). سازمان حفاظت محيط زيست و دانشگاه صنعتي اصفهان.
-مظفريان، و. 1383. درختان و درختچه هاي ايران.فرهنگ معاصر. صفحه 00.
-معصومي، ع.ا. 1384-1366. گون هاي ايران.موسسه تحقيقات جنگل ها ومراتع کشور. جلد 5-1.
-معينيان، م.ت. 1371، پناهگاه حيات وحش موته، انتشارات سازمان حفاظت محيط زيست، تهران.
-Boissier, E. 1867-1884. Flora Orientalis. Vol I-V.
-Bojˇnanský, V. Fargašová, A. 2007. Atlas of Seeds and Fruits of Central and East-European Flora The Carpathian Mountains Region. Springer. Pp. 1078.
-Davis, P.H. 1965-1996. Flora of Turkey. Vol. 1-10.
-'eFloras (2016). Published on the Internet https://www.efloras.org [accessed 22 February 2016] Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.
-Ghareman A., Flore de l’Iran, Tehran, 1978
-Komarov, V.L. 1968-2001. Flora of the USSR. English translated. Vol. I.- . XXIX.
-Jalili, A. & Z. Jamzad, 1999. Red Data Book of Iran: A preliminary of Endemic ،Rare and Endangered plant species in Iran, Research Institute of forest and Range Land, Tehran.
-Norton J., Abdul Majid S., Allan D., Al Safran M., Böer B., Richer R. 2009. An Illustrated Checklist of the Flora of Qatar. UNESCO. DOHA. pp. 96.
-Maassoumi, A.A. 1990-1993. Illustrated guide of the genus Astragalus in Iran. Research Institut of Forests and Rangelands. Vol. 1-3.
-Rechinger, K.H. 1963-1997. Flora. Iranica. No. 1-172.
-Townsend, C.C., Guest, E. 1966-1968. Flora of Iraq. Vol. 2-9.
-Zohary, M. 1973.Geobotanical foundations of the Middle East, G. Fischer (Stuttgart).